Theo Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), các công cụ AI như ChatGPT đang ngày càng trở thành một phần không thể thiếu trong công việc và học tập. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới dựa trên kết quả đo sóng não (EEG) đã cho thấy rằng việc lạm dụng AI có thể khiến não bộ trở nên “lười biếng”, làm suy giảm khả năng tư duy, học tập và ghi nhớ của con người.
Để tìm hiểu rõ hơn về “cái giá của nhận thức” khi sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), nhóm nghiên cứu đã tiến hành một thí nghiệm đặc biệt. Những người tham gia được chia thành ba nhóm khác nhau để cùng thực hiện một nhiệm vụ viết luận.
Việc lạm dụng AI có thể khiến não bộ trở nên “lười biếng”, làm suy giảm khả năng tư duy, học tập và ghi nhớ của con người.
Nhóm đầu tiên được phép sử dụng ChatGPT để hỗ trợ, nhóm thứ hai dùng Google để tìm kiếm thông tin, còn nhóm thứ ba phải tự viết hoàn toàn mà không có sự trợ giúp từ bất kỳ công cụ nào. Trong suốt quá trình này, các nhà khoa học sử dụng điện não đồ để theo dõi hoạt động của não, từ đó ghi nhận những thay đổi và phản ứng thần kinh ở từng người.
Kết quả thu được khiến nhiều người phải suy nghĩ lại về cách mình đang sử dụng công nghệ. Dữ liệu từ EEG cho thấy mức độ kết nối giữa các vùng não giảm dần tương ứng với mức độ phụ thuộc vào công cụ.
Nhóm tự viết có hoạt động não mạnh mẽ và lan tỏa nhất, nhóm dùng Google ở mức trung bình, trong khi nhóm sử dụng ChatGPT lại thể hiện hoạt động và sự liên kết thần kinh yếu nhất. Điều này cho thấy rằng khi chúng ta để AI làm thay, não bộ dường như “ủy quyền” phần lớn công việc tư duy cho máy móc và trở nên ít tham gia hơn vào quá trình sáng tạo.
Không chỉ vậy, khi được yêu cầu nhắc lại nội dung bài luận vài phút sau khi hoàn thành, nhóm sử dụng ChatGPT tỏ ra nhớ kém hơn hẳn hai nhóm còn lại. Đáng chú ý, nhiều người trong nhóm này cũng chia sẻ rằng họ cảm thấy bài viết không thực sự “thuộc về mình”, bởi phần lớn nội dung được hình thành nhờ công cụ AI chứ không phải do chính họ suy nghĩ và diễn đạt.
Kết nối não bộ của người sử dụng ChatGPT thường xuyên yếu hơn hẳn những người khác.
Sau bốn tháng theo dõi, các nhà khoa học nhận thấy nhóm dùng ChatGPT có kết quả kém hơn nhóm tự viết ở hầu hết các khía cạnh, từ hoạt động thần kinh, khả năng ngôn ngữ, cho đến điểm số được chấm bởi giáo viên và cả hệ thống AI.
Kết luận cuối cùng của nghiên cứu chỉ ra rằng, dù lợi ích của trí tuệ nhân tạo là rất lớn, việc quá phụ thuộc vào nó có thể khiến con người mất dần kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo và ghi nhớ. Nói cách khác, khi chúng ta để não nghỉ ngơi quá lâu và giao phó mọi thứ cho máy, nó sẽ yếu đi giống như một cơ bắp không còn được rèn luyện.
Các nhà khoa học nhấn mạnh rằng, AI nên được sử dụng như một người trợ lý thông minh giúp gợi mở ý tưởng, định hướng suy nghĩ và tiết kiệm thời gian, chứ không phải là một “bộ não thay thế” cho chính chúng ta. Việc học cách sử dụng AI một cách khôn ngoan, để bổ trợ chứ không thay thế tư duy, chính là chìa khóa để con người và công nghệ cùng phát triển mà không đánh mất năng lực nhận thức tự nhiên vốn có của mình.
