Chín hộ dân ở phường Hòn Gai, TP Hạ Long, Quảng Ninh được cấp nhà ở trong khu tập thể công nhân từ những năm 60 của thế kỷ trước.
Khu tập thể này lại được xây dựng ngay trên nóc một nhà tù chính trị do thực dân Pháp xây dựng từ năm 1909. Nhà tù này đến nay đã hơn 113 năm tuổi nhưng vẫn chưa được công nhận là chứng tích chiến tranh.
"Tôi quê ở Hà Tĩnh, được phân công ra Quảng Ninh làm việc cho Xí nghiệp Hàng hải. Năm 1969, xí nghiệp cấp cho căn nhà này rộng 50m2 nằm trên đường hầm vào nhà tù", Ông Phạm Trị (SN 1934) người sinh sống lâu nhất tại khu tập thể trên nóc nhà tù nói.
"Chúng tôi luôn sống trong thấp thỏm lo âu, ở đây cứ mưa gió là sợ sụt lún vì bên dưới nhà là hệ thống đường hầm và các phòng giam của nhà tù, đằng sau nhà lại là kè đá. Trước đây, nơi đây đã từng xảy ra sụt lún nhưng chúng tôi không được xây dựng, sửa chữa vì không được cấp phép", ông Trị chia sẻ
Năm 2016, do mưa bão, tại sân nhà bà Vũ Thị Hoa đã xuất hiện sụt lún tạo ra "hố tử thần" sâu 5m, đường kính gần 10m. Qua khảo sát địa hình, nhà bà Hoa nằm ngay ống thông gió của nhà tù.
Phía TP Hạ Long phải đổ 20m3 cát mịn xuống "hố tử thần", đồng thời mở cửa hầm để đi vào bên trong đổ 50m3 bê tông che chắn khu vực lỗ thông gió.
“Các hộ dân có trích đo địa chính nhưng chưa có sổ đỏ, sổ hồng và còn liên quan đến chứng tích nên không được phép xây dựng. Dân đã kiến nghị nhiều lần, UBND phường Hồng Gai cũng ghi nhận và gửi đến cấp cao hơn để giải quyết nhưng chưa có kết quả", Ông Nguyễn Duy Dương, Trưởng khu 9 phường Hồng Gai, ,TP hạ Long thông tin.
Theo tài liệu của Phòng Văn hoá thông tin TP Hạ Long, nhà tù chính trị được thực dân Pháp xây dựng năm 1909, đến năm 1919 thì dừng hoạt động.
Hiện nay vẫn còn nguyên các phòng giam bằng bê tông, cổng sắt, xung quanh bao bọc bằng tường đá. Tuy nhiên, nhà tù đã xuống cấp trầm trọng, cửa sắt tại lối vào hư hỏng, đứng ở ngoài có thể nhìn rõ bên trong, hệ thống sắt tại trần nhà tù hoen gỉ.
"Chúng tôi đang làm thủ tục xin tỉnh công nhận chứng tích nhà giam là di tích, khi đó sẽ lên phương án di dời dân", Ông Nguyễn Mạnh Tuấn, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin TP Hạ Long cho hay.
