Trải qua nhiều lần góp ý, Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định 153/2020/NĐ-CP về chào bán trái phiếu riêng lẻ đã được ban hành vào ngày 16/09/2022. Bộ Tài chính với mong muốn phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo hướng bền vững và dài hạn đã có nhiều thay đổi ở Nghị định 65. Điều này được kỳ vọng sẽ tháo gỡ các nút thắt của đơn vị phát hành cũng như bảo vệ nhà đầu tư trước những rủi ro khi đầu tư vào kênh huy động vốn này.
Vậy cụ thể những thay đổi chính của Nghị định 65 là gì? Trong báo cáo mới cập nhật, Chứng khoán KIS có điểm tới tác động của nghị định mới đối với các thành phần trên thị trường.
Xét về tác động với nhà đầu tư, thứ nhất, nhà đầu tư có vai trò lớn hơn đối với trái phiếu mà mình đầu tư. Nghị định 65 bổ sung yêu cầu được sự chấp thuận của người sở hữu từ 65% tổng số trái phiếu phát hành trước khi có bất cứ thay đổi về điều kiện, điều khoản nào của trái phiếu đã phát hành.
Ngoài ra, doanh nghiệp phát hành nếu có vi phạm pháp luật về cháo bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp mà vi phạm đó không thể khắc phục hoặc biện pháp khắc phục không được số người sở hữu trái phiếu đại điện từ 65% tổng số trái phiếu cùng loại đang lưu hành trở lên chấp thuận sẽ buộc phải mua lại trái phiếu theo yêu cầu của nhà đầu tư. Những điều này sẽ giúp tăng cường sự bảo vệ cho nhà đầu tư trái phiếu,
Thứ hai là việc nâng cao điều kiện để trở thành Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp khi mà yêu cầu về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đã được nâng lên và thời gian hiệu lực sau khi được chứng nhận lại giảm bớt từ 1 năm xuống còn vỏn vẹn 3 tháng. Vì vậy, dễ dàng nhận thấy số lượng nhà đầu tư đáp ứng đủ điều kiện này sẽ bị giảm. Từ đó, cơ cấu nhà đầu tư cá nhân tham gia vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp sơ cấp sẽ bị thu hẹp.
Ở một góc nhìn khác, khi nhà đầu tư chưa thể tham gia đầu tư thị trường TPDN sơ cấp, các quỹ đầu tư mà đặc biệt là các quỹ có tỷ trọng đầu tư trái phiếu một phần hoặc toàn phần sẽ có xu hướng được hưởng lợi. Đây cũng phù hợp với định hướng mà Bộ Tài chính khi muốn quy hoạch phát triển thị trường theo hướng dài hạn và bền vững. Nhà đầu tư cá nhân sẽ tham gia vào các quỹ này và thông qua đó có thể đầu tư trái phiếu một cách gián tiếp. Ưu điểm là các quỹ đầu tư sẽ có các biện pháp nghiệp vụ hiệu quả để đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp, như là một lớp màng lọc đảm bảo sự an toàn với số tiền đầu tư. Nhược điểm có thể kể đến là độ thanh khoản hoặc độ đa dạng về lựa chọn trái phiếu với nhà đầu tư cá nhân sẽ giảm đi.
Thứ ba, quy trình mới chi tiết hơn, đề cao tính trách nhiệm của các bên liên quan. Nghị định mới đề cập nhiều về trách nhiệm chi tiết về các bên liên quan trong quá trình tư vấn và phát hành trái phiếu. Qua đó đòi hỏi cả đơn vị phát hành và đơn vị tư vấn đảm bảo tính trung thực, minh bạch và an toàn trong việc phát hành trái phiếu. Vì vậy, chất lượng trái phiếu sẽ được cải thiện.
Đặc biệt, đối với các công ty chứng khoán, đối với các nguồn thu từ hoạt động tư vấn phát hành trái phiếu, sự thắt chặt trong chính sách quản lý cũng sẽ khiến các công ty chứng khoán có nguy cơ bị thu hẹp về nguồn thu tại mảng này. Triển vọng tăng trưởng doanh thu đến từ việc phân phối lại trái phiếu doanh nghiệp được KIS cho rằng sẽ là một điểm chưa chắc chắn sau Nghị định 65.
KIS nhận thấy vai trò của đơn vị tư vấn, công ty chứng khoán hoặc NHTM, CN Ngân hàng nước ngoài được phép cung cấp dịch vụ tư vấn hồ sơ chào bán chứng khoán, sẽ trở nên quan trọng hơn đi cùng những yêu cầu chuyên môn cao hơn để có thể cung cấp nghiệp vụ này. Trong ngắn hạn, những doanh nghiệp chưa có thể mạnh về mảng tư vấn trái phiếu có thể sẽ gặp khó khăn trong khi các doanh nghiệp với đội ngũ IB dày dạn kinh nghiệm sẽ ít bị ảnh hưởng hơn.
Bên cạnh đó, chuyên trang thông tin về Trái Phiếu Doanh Nghiệp được triển khai sẽ giúp việc tìm kiếm và theo dõi các thông tin về thị trường TPDN sẽ trở nên minh bạch, cập nhật và dễ dàng hơn cho nhà đầu tư. Chuyên trang sẽ bao gồm thông tin về thị trường trái phiếu trong nước và nước ngoài. Không chỉ thể hiện các thông tin cần thiết về thông số trái phiếu, chuyên trang cũng thông tin về các trường hợp DNPH không thanh toán đầy đủ gốc, lãi trái phiếu, sử dụng vốn trái phiếu không đúng mục đích hoặc không thực hiện các cam kết với nhà đầu tư. Nhà đầu tư sẽ có một nguồn chính thống và được cập nhật để có thông tin ra quyết định đầu tư được chính xác hơn.
Chứng khoán KIS đánh giá trong ngắn hạn, Nghị định 65 sẽ làm giảm lực cầu trái phiếu đến từ nhà đầu tư cá nhân, song song đó cải thiện tình trạng thiếu cung trái phiếu so với 2 quý gần đây khi đã có văn bản chính thức giúp các doanh nghiệp phát hành có thể tiến hành các kế hoạch phát hành trái phiếu đang bị hoãn lại.
Về dài hạn, giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp có thể sẽ bị chững lại hơn so với mặt bằng các năm trước do điều kiện phát hành trở nên chặt chẽ hơn.
Trước đó trong báo cáo đánh giá gần đây, FiinGroup đánh giá việc thắt chặt điều kiện kiểm định tư cách nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, dù chưa thể xử lý triệt để lỗ hổng pháp lý, song các điều khoản nghiêm ngặt chắc chắn sẽ khiến các hình thức "lách luật" trở nên đắt đỏ hơn đáng kể.
Bên cạnh đó, quy định nâng mệnh giá trái phiếu doanh nghiệp từ 100 nghìn VNĐ lên 100 triệu VNĐ cũng sẽ khiến cơ cấu nhà đầu tư cá nhân trong thời gian tới giảm đi nhiều so với thực tế hiện nay. Quy định mới về nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp được kỳ vọng giúp giảm thiểu khả năng gian lận thông qua tài khoản vay ký quỹ, hợp đồng ủy thác/góp vốn đầu tư, v.v... Tuy nhiên, song song với các quy định kiểm soát trên, nhà đầu tư cá nhân cũng được bảo vệ quyền lợi từ nghĩa vụ công bố thông tin của các doanh nghiệp phát hành. Ngoài ra, Nghị định 65 càng củng cố hàng rào bảo vệ đối tượng này bằng việc bổ sung các quy định về quyền biểu quyết cho họ.
Đồng thời, Nghị định mới dự báo sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro mất cân đối nguồn vốn hệ thống ngân hàng, do đó các ngân hàng thương mại sẽ được hưởng lợi từ chính sách mới. Việc khuyến khích các định chế tài chính phi ngân hàng này tăng tỷ trọng nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp cũng được FiinGroup cho rằng là hình thức điều chỉnh thị trường phát triển theo hướng dài hạn khi các chiến lược của các quỹ này chủ yếu tập trung vào danh mục đầu tư có tính chất dài hạn, từ đó hạn chế được các rủi ro biến động thị trường ngắn hạn.
