Trên đường đón con gái từ trường về, bỗng nhiên con hỏi tôi: “Mẹ ơi, nhà mình có bao nhiêu tiền vậy?”.
Câu hỏi ấy khiến tôi sững người. Phải trả lời sao đây? Con còn bé, biết gì về tiền đâu chứ? Tôi lúc đó chỉ buột miệng trả lời qua loa vài câu cho xong.
Mãi sau này tôi mới nhận ra: Khi một đứa trẻ hỏi về tiền, đó chính là lần đầu tiên con bắt đầu cố gắng hiểu cách mà “tiền” vận hành trong cuộc sống.
Một câu trả lời khéo léo, không chỉ bảo vệ được cảm giác an toàn cho con, mà còn có thể khơi mở tư duy tài chính của con trong tương lai.
Phần lớn chúng ta thường phản ứng theo 3 cách dưới đây và chính những phản ứng đó cũng vô tình định hình nên 3 kiểu cuộc sống khác nhau cho con mình.
1. Câu trả lời đầu tiên “Trẻ con biết gì mà hỏi mấy chuyện này?”
Khi nghe con hỏi: “Nhà mình có bao nhiêu tiền?”. Rất nhiều cha mẹ, kể cả tôi sẽ có phản xạ gần như bản năng: “ Chuyện đó con nít không cần biết” hay “Con còn nhỏ, con lo việc của con đi”, “Đừng lo chuyện của người lớn”; “Chuyện đó không liên quan đến con”.
Câu trả lời như thế thực chất chỉ là phản xạ của chúng ta, một cách để “bảo vệ” con, không muốn con phải bận tâm tới chuyện của người lớn quá sớm.
Trong tiềm thức, chúng ta sợ nếu con biết quá nhiều thì sẽ: So đo với bạn bè “sao nhà người ta giàu thế?”; Đòi hỏi thêm “con cũng muốn cái này, cái kia"; Lo lắng về tài chính gia đình; “Lớn nhanh quá” và mất đi sự ngây thơ trẻ con.
Thế nên, ta chọn cách tránh né. Đặt một ranh giới mù mờ để “giữ con được vô tư”.
Nhưng con trẻ không ngốc. Việc con đặt câu hỏi đã cho thấy: con đã bắt đầu có ý thức về tiền bạc.
Có thể con từng nghe bạn khoe: “Ba tớ kiếm nhiều tiền lắm”. Hay con từng thấy ta cầm hóa đơn, thở dài, nói: “Cái này đắt quá.”
Sớm muộn gì, con cũng sẽ nhận ra rằng: Tiền là một phần của cuộc sống.
Và nếu ta không nói, nghĩa là ta đang phủ nhận cảm nhận của con. Thực ra, con đâu cần một con số cụ thể. Điều con muốn biết là “nhà mình có ổn không?”, “cuộc sống con đang sống có an toàn không?”, “những gì con cần có thể được đáp ứng không?”.
Con không hề tò mò về “tài sản”, mà đang tìm kiếm một cảm giác an toàn và thực tế.
Và nếu ta chọn đóng sập cánh cửa ấy lại chỉ vì nghĩ rằng “con còn nhỏ” thì chính con sẽ tự mình tưởng tượng ra câu trả lời: “Phải chăng nhà mình nghèo lắm?”; “Mình không thể có những thứ bạn có?”; “Mình không nên làm mẹ phiền lòng thêm?”.
Tóm lại, né tránh không phải là bảo vệ, mà là một hình thức xa cách.
Khi con lần đầu gõ cửa lòng tin, hỏi: “Nhà mình có bao nhiêu tiền?”
Nếu ta từ chối, có thể ta cũng đang vô tình đóng luôn cánh cửa khiến con muốn chia sẻ, muốn tin tưởng và muốn hiểu thế giới này.
Ảnh minh hoạ.
2. Câu trả lời thứ hai “Nhà mình nghèo rớt mồng tơi!” hoặc “Thích gì mua nấy, nhà mình nhiều tiền lắm!”
Cũng là câu hỏi: “Mẹ ơi, nhà mình có bao nhiêu tiền?”. Có những người mẹ trả lời “Nhà mình nghèo lắm con ơi”, có người lại buông luôn “Con muốn gì cứ nói, nhà mình thiếu gì tiền!”.
Kiểu trả lời này nghe thì vui vẻ, hài hước, có khi còn khiến con bật cười. Nhưng vấn đề là, người lớn nói cho vui, nhưng trẻ con chưa chắc nghe cho vui.
Tự hạ thấp mình
Nhiều cha mẹ biết gia đình mình cũng bình thường nhưng lại không muốn nghiêm túc nói chuyện với con, cũng không muốn con cảm thấy mình “thua kém bạn bè”, nên đành lấy chuyện “nhà nghèo” ra đùa. Ưu điểm là không khí nhẹ nhàng, con không sợ hãi, nhưng nhược điểm là trẻ nhỏ chưa phân biệt được đâu là thật đâu là đùa.
Liên tục nghe những câu như vậy rồi con nghĩ rằng “nhà mình không bằng người ta”, “mình không nên đòi hỏi gì”, “mình phải ngoan, không làm phiền người lớn”.
Vậy là có những đứa trẻ, nhà không đến nỗi thiếu thốn, mà lại không dám xin xỏ gì.
Khi từ nhỏ con đã có suy nghĩ như vậy, thì lớn lên, con rất dễ trở thành người tự giới hạn mình: Không dám tiêu tiền; Không dám đầu tư; Không dám theo đuổi điều mình muốn.
Khoe khoang về sự giàu có
Một số cha mẹ thì sợ con cảm thấy thua thiệt, nên chọn cách nói với con rằng “Nhà mình giàu lắm! Con muốn gì cứ nói” hay “Bạn có gì con cũng có được. Không để con thua ai hết!”
Nghe thì có vẻ truyền cảm hứng, nhưng thực chất rất dễ khiến trẻ hiểu sai về tiền. Trẻ có thể hiểu rằng tiền lúc nào cũng có, muốn gì có nấy, tiền chẳng cần kế hoạch.
Và rồi, đến một ngày con nhận ra: Tiền không phải lúc nào cũng có sẵn. Cú sốc lúc đó sẽ rất lớn.
Những đứa trẻ lớn lên từ kiểu tư duy này, có thể sẽ: Tiêu xài bốc đồng, sống kiểu “có bao nhiêu xài hết”, thậm chí vung tay quá trán; Lệch lạc giá trị, xem tiền là danh dự, dễ ganh tị, so sánh, chạy theo hình thức.
Điều trẻ thực sự cần, không phải là một câu nói kịch tính, mà là một cảm giác an toàn, chân thật, có thể dự đoán.
Tóm lại, những câu trả lời phóng đại, dù vui, lại dễ làm lệch hướng nhận thức.
Ảnh minh hoạ.
3. Câu trả lời thứ ba “Nhà mình có một khoản tiền, là do ba mẹ đi làm mà có”
Có những bà mẹ sẽ dừng việc đang làm, ngồi xuống nghiêm túc nói với con: “Nhà mình có một khoản tiền, là do ba mẹ đi làm mỗi ngày mà có. Tiền được dùng cho cơm ăn, nhà cửa, điện nước, việc học của con và sinh hoạt hàng ngày. Tiền không phải lúc nào cũng dư dả, nhưng nếu biết lên kế hoạch, thì mình vẫn sống rất ổn”.
Đây chính là cách trả lời chân thành, có giải thích, giúp con hiểu: Tiền không phải “rơi từ trời xuống”, mà là phần thưởng cho nỗ lực.
Từ câu trả lời ấy, trẻ sẽ biết được tiền đến từ đâu, hiểu tiền dùng để làm gì, biết rằng khi lựa chọn, phải cân nhắc và đánh đổi.
Đây chính là bài học tài chính đầu tiên trong đời, đơn giản mà sâu sắc. Bạn nghĩ con chưa hiểu, nhưng thực ra con hiểu và rất quan tâm.
Bạn nói với con: “Cái này mình có thể mua, nhưng có một phần tiền mình cần tiết kiệm”.
Con không thấy hụt hẫng, ngược lại sẽ thấy mình được tham gia và học cách trân trọng.
Nhiều cha mẹ còn khuyến khích con cùng tham gia quyết định nhỏ: “Tuần này mình còn bây nhiêu tiền, con thấy món này có cần mua không?” hay “Tiền tiêu vặt của con, con muốn chia làm mấy phần? Để dành một ít được không?”.
Từ những câu hỏi nhỏ ấy, con học được cách cân nhắc, lên kế hoạch, trì hoãn nhu cầu mua sẵm, những điều quan trọng hơn rất nhiều so với biết chính xác “nhà có bao nhiêu tiền”.
Khi con có kế hoạch, có hiểu biết, có sự chủ động, con sẽ không tiêu hoang phí.
Khi một đứa trẻ hỏi: “Mẹ ơi, nhà mình có bao nhiêu tiền?”, điều con muốn biết không phải là con số, mà là: “Con có được đáp ứng không?”; “Nhà mình có giống những gia đình khác không?”.
Và một lời bạn nói ra lúc ấy, có thể là những bước đầu tiên trong việc xây dựng tư duy tài chính, cảm giác an toàn cho con.
Theo Aboluowang
