Kỷ nguyên tiến ra biển: Mở "kho báu đại dương"

Những "siêu cảng" kết nối Việt Nam với thế giới

Chỉ còn ít tháng nữa, cảng biển Liên Chiểu - một trong 3 cảng biển nước sâu của Việt Nam - sẽ chính thức hoàn thành sau 3 năm thi công. Những ngày này, bất chấp cái nắng nóng gay gắt của miền Trung, các mũi thi công vẫn bám công trường từ sáng tới đêm, không quản ngày nghỉ để đẩy nhanh tiến độ, kịp hoàn thành dự án theo đúng kế hoạch. Được quy hoạch là cảng đặc biệt với quy mô tiếp nhận tàu tổng hợp, hàng rời trọng tải đến 100.000 tấn, tàu container có sức chở từ 6.000 - 8.000 TEU, năng lực đón 3,5 - 5 triệu tấn hàng/năm, cảng Liên Chiểu được xác định sẽ trở thành cửa ngõ quốc tế tại miền Trung, điểm trung chuyển hàng hóa của hành lang kinh tế Đông - Tây và động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững của cả khu vực này. Đặc biệt, khu vực vịnh Đà Nẵng đang hoàn thiện cảng Liên Chiểu cũng chính là vị trí được lựa chọn để xây dựng Khu thương mại tự do. Theo Quy hoạch TP.Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Chính phủ phê duyệt, tổ hợp đô thị cảng biển Liên Chiểu, trung tâm dịch vụ logistics gắn với cảng Liên Chiểu là một trong 6 khu vực có vai trò động lực của TP biển Đà Nẵng, cũng là "căn cứ địa" để Đà Nẵng tiến ra biển, mở rộng không gian phát triển.

Thực tế, không đợi đến bây giờ, từ 2 thập niên trước, TP.Đà Nẵng đã có dự án lấn biển nhưng hành trình lận đận nên đến nay vẫn chưa có những dự án hoàn chỉnh để tạo dấu ấn. Vì vậy, lần tiến biển này được lãnh đạo Đà Nẵng đặt nhiều kỳ vọng, nhất là khi dự án lấn biển được hợp sức với các dự án trọng điểm gồm khu thương mại tự do; cảng biển Liên Chiểu; dự án tuyến đường ven biển nối cảng Liên Chiểu sẽ tạo nên thế và lực mới cho TP. Vịnh Đà Nẵng sẽ trở thành nơi "cập bến" của các tập đoàn đa quốc gia, các chuỗi sản xuất kinh doanh hiện đại, cũng như thu hút du khách toàn cầu. Đây là cơ hội hiếm có để TP biển vươn mình trỗi dậy đón kỷ nguyên phát triển mới.

ẢNH: DŨNG NHÂN

Giai đoạn Đà Nẵng khai trương cảng Liên Chiểu cũng là thời điểm TP.HCM dự kiến khởi công siêu cảng trung chuyển Cần Giờ. Dự án với tổng mức đầu tư gần 5 tỉ USD này được lãnh đạo TP.HCM đặt rất nhiều kỳ vọng để đẩy mạnh kinh tế biển, cảng biển gắn với chuỗi đô thị biển. Trong đó, vịnh Cần Giờ được kỳ vọng tạo bước ngoặt, thay đổi phương thức phát triển của TP, chuyển từ tăng trưởng dựa trên đất đai sang dựa vào biển. Nhìn lại lịch sử, Sài Gòn - TP.HCM đã nhận ra và khai thác tiềm năng biển từ cả thế kỷ trước. So với các cảng biển lớn xây dựng sau này, cảng Sài Gòn hiện nay trở nên nhỏ bé, khiêm tốn. Song, đầu thế kỷ 20, Sài Gòn là thương cảng hàng đầu của vùng Viễn Đông, là cửa ngõ ra thế giới cho 75% lượng hàng hóa xuất khẩu của xứ Đông Dương. TP.HCM đang quyết tâm giành lại vị thế đó. Ngay từ đầu năm, sau khi nhận được cái gật đầu từ Chính phủ, lãnh đạo TP đã tập trung mọi nguồn lực để sớm khởi công dự án ngay trong năm nay, đưa vào khai thác cảng từ 2027. Nếu tiến trình diễn ra thuận lợi, siêu cảng tỉ USD Cần Giờ sẽ là bước đệm quan trọng để mở "kho báu" Cần Giờ, trước khi khánh thành kỳ quan đô thị đẳng cấp thế giới - khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ Vinhomes Green Paradise khởi công hôm 19.4.

Đây là những "quả bom tấn" giúp TP.HCM thực hiện mục tiêu chiến lược là đột phá kinh tế biển, phục dựng vị thế cảng biển viễn dương nổi tiếng một thời trên đường hàng hải Á - Âu. Cái tên vừa chứa đựng niềm tự hào, vừa chứa đựng sự chờ đợi kiên nhẫn "người đẹp ngủ say hơn 30 năm" Cần Giờ sẽ chính thức được đánh thức để đón hàng triệu du khách đẳng cấp trong nước và quốc tế, hàng ngàn chuyến tàu cập cảng từ khắp nơi trên thế giới.

Khắp cả nước, các dự án xây mới, mở rộng cảng biển, siêu dự án lấn biển… đang hình thành mạng lưới đô thị biển toàn diện, không chỉ xác lập vị thế mới của Việt Nam trên bản đồ du lịch và cảng biển quốc tế mà còn tạo nên những cực tăng trưởng mới đột phá kinh tế trong vận hội mới.

Từ đồng bằng tới cao nguyên đồng loạt tiến biển

Là một quốc gia biển lớn nằm ven bờ Biển Đông - nơi được xem là "ngã ba đường" của thế giới, trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, biển luôn là không gian sinh tồn và phát triển của dân tộc, gắn bó máu thịt với người Việt. Đặc điểm lãnh thổ đất liền hẹp chiều ngang khiến không có khu vực đất liền nào cách biển quá 500 km, tạo ra lợi thế "mặt tiền" hướng biển, thuận lợi cho giao thương và hội nhập quốc tế. Nhờ vậy, kinh tế biển luôn được xác định là một trong những trụ cột kinh tế mà tỉnh, thành nào cũng muốn khai thác. Thế nhưng, chỉ đến khi cuộc tái cấu trúc địa giới hành chính chính thức triển khai, các địa phương trên cả nước mới có được thời cơ vàng kiến tạo không gian phát triển kinh tế biển.

Chẳng hạn, trong giai đoạn trước, chỉ với hơn 7 km đường bờ biển, TP.Nha Trang đã khai thác "biển bạc", đưa Khánh Hòa trở thành một trong những tỉnh dẫn đầu về kinh tế biển của Việt Nam. Giờ đây, sau khi sáp nhập với Ninh Thuận, tỉnh Khánh Hòa mới sẽ sở hữu đường bờ biển dài nhất cả nước - gần 500 km. Lãnh đạo tỉnh khẳng định gần 500 km đường bờ biển nối liền mạch tạo điều kiện lý tưởng để phát triển du lịch biển, khai thác thủy hải sản và thúc đẩy dịch vụ logistics. Việc sáp nhập giúp Khánh Hòa mở rộng quy mô kinh tế, hướng tới tầm nhìn dài hạn là trở thành trung tâm kinh tế biển, năng lượng và du lịch quy mô quốc gia, với 3 trụ cột chiến lược: Công nghiệp ứng dụng công nghệ cao, du lịch biển chất lượng cao và trung tâm năng lượng sạch. Mục tiêu là đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế hai con số và trở thành một cực tăng trưởng của cả nước.

ẢNH: V.G

Tại ĐBSCL, các địa phương vốn được xem là "vùng trong" như Cần Thơ, An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long sau khi hợp nhất giờ có đường bờ biển kéo dài hàng chục đến hàng trăm ki lô mét. Trong đó, TP.Cần Thơ có cảng Cái Cui, lớn nhất ĐBSCL nhưng cách cửa biển Định An cả trăm ki lô mét; cửa biển lại bồi lắng hằng năm, tàu lớn ra vào rất khó, mỗi năm nạo vét tốn kém cả trăm tỉ đồng. Sau sáp nhập, TP.Cần Thơ sở hữu thêm 72 km đường bờ biển thuộc địa phận Sóc Trăng trước đây, mở rộng cánh cửa phát triển với các ngành kinh tế biển như: đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, năng lượng tái tạo, du lịch biển và khu công nghiệp ven biển. Đặc biệt, dự án cảng nước sâu Trần Đề - một trong những tâm điểm chiến lược phát triển của khu vực - cùng hàng trăm héc ta khu công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp số của tỉnh Hậu Giang cũ hiện đều "quy về một mối", đưa Cần Thơ đứng trước cơ hội lớn đột phá kinh tế biển, phát huy đúng vai trò đầu tàu phát triển kinh tế của cả vùng ĐBSCL.

Tương tự, TP.HCM sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu đã có một vị thế mới khi nằm trên con đường xuyên đại dương huyết mạch Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương - Đại Tây Dương - Thái Bình Dương. Giao diện với biển từ chỗ chỉ hạn hẹp ở Cần Giờ, nay được nối với Bà Rịa-Vũng Tàu, kết hợp cùng thế mạnh công nghiệp - đô thị - logistics của Bình Dương tạo ra chuỗi giá trị liên hoàn, tương tự các mô hình siêu đô thị thành công như Tokyo, Thượng Hải, New York, Seoul hay Singapore. Sau hợp nhất, TP.HCM sở hữu hệ thống cảng biển siêu lớn, với 89 cảng. Nếu tính thêm 10 cảng dầu khí ngoài khơi thuộc Bà Rịa-Vũng Tàu trước đây thì tổng số cảng biển của TP.HCM sau hợp nhất là 99 cảng, lớn hơn nhiều so với hệ thống cảng biển lớn nhất nước hiện nay là Hải Phòng (50 cảng).

ẢNH: KIM LIÊN

Ở phía bắc, nếu như trước đây kinh tế biển chỉ tập trung chủ yếu ở khu vực Hải Phòng và Quảng Ninh thì giờ đây, một địa phương hoàn toàn đồng bằng như Hưng Yên sau khi sáp nhập với tỉnh "mặt tiền Biển Đông" có đường bờ biển dài khoảng 52 km là Thái Bình đã mở ra động lực tăng trưởng mới. Với tiềm năng, lợi thế của vùng sinh thái biển cùng lợi thế cận kề thủ đô Hà Nội, Hưng Yên mới được kỳ vọng sẽ thành trung tâm kinh tế biển, cực tăng trưởng mới của vùng thủ đô - đồng bằng Bắc bộ.

Đặc biệt hơn, ngay cả những tỉnh Tây nguyên giờ đây cũng được cộng thêm lợi thế biển, bên cạnh thế mạnh rừng có sẵn. Thông tin hàng loạt cá voi lớn bất ngờ xuất hiện ở vùng biển tỉnh Gia Lai không chỉ gây thú vị cho du khách và người dân Việt Nam bởi khung cảnh ngoạn mục của tự nhiên, mà còn bởi suốt dòng chảy lịch sử trước đây, hình ảnh Gia Lai chỉ gắn với cồng chiêng, cao nguyên đại ngàn lộng gió. Biển xanh, cát trắng, đảo xa là những đặc điểm địa lý tưởng chừng không liên quan. Thế nhưng, sau ngày 1.7, khi chính thức sáp nhập với Bình Định, đại ngàn Gia Lai đã mở ra một chương mới khi rừng và biển lần đầu tiên hội tụ trong một không gian phát triển chung, nơi cao nguyên và duyên hải "nắm tay nhau" bước vào thời kỳ cất cánh.

Vững vàng tiến vào kỷ nguyên mới

Dành cả cuộc đời nghiên cứu khoa học biển đảo, PGS-TS Nguyễn Chu Hồi, đại biểu Quốc hội, thành viên Ban Chỉ đạo đại dương toàn cầu, luôn đau đáu làm sao để Việt Nam có thể tận dụng triệt để lợi thế "biển bạc", vươn từ quốc gia ven biển để tiến xa hơn, sâu hơn vào đại dương. Theo ông, trong bối cảnh dân số đông, nhu cầu phát triển cao, mức sống ngày càng tăng thì biển và đại dương được xác định là nơi dự trữ cuối cùng của loài người về tất cả nguồn lương thực, thực phẩm, nguồn năng lượng và nguyên liệu. Hướng ra biển là xu thế tất yếu, ít nhất bắt đầu từ thế kỷ 21, khi các nguồn nguyên liệu lương thực và năng lượng trên đất liền đang cạn dần, có nhiều dạng đang không thể phục hồi hoặc phục hồi chậm. Các nước tiên tiến từ lâu đã lấy đại dương để nuôi đất liền. Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đánh giá nếu được tính như một nền kinh tế độc lập thì kinh tế biển toàn cầu sẽ là "nền kinh tế" lớn thứ 5 thế giới. Trong khi đó, Việt Nam vẫn lấy đất liền hướng ra biển trong khi diện tích biển gấp 3 lần diện tích đất liền. Bởi vậy, ngay từ khi đề án sáp nhập tỉnh, thành được đưa ra nghiên cứu, thảo luận, PGS-TS Nguyễn Chu Hồi đã tràn đầy kỳ vọng đây sẽ là bước ngoặt lịch sử, viết tiếp chương phát triển mới của Việt Nam với quy mô lớn hơn, tầm vóc cao hơn, hùng cường hơn.

PGS-TS Nguyễn Chu Hồi nhìn nhận: Việc sáp nhập dựa trên nguyên tắc tận dụng lợi thế vùng miền, tôn trọng các giá trị cốt lõi, phát huy tính liên thông, tương tác giữa các đơn vị tự nhiên - sinh thái như lưu vực sông gắn với vùng bờ biển và biển đảo… là quyết định vô cùng đúng đắn. Điều này tạo ra không gian, dư địa phát triển mới, giảm thiểu xung đột trong sử dụng các nguồn lực và mâu thuẫn lợi ích do chồng chéo hoặc bị chia cắt bởi các chủ thể hành chính khác nhau. Phương án sáp nhập tỉnh/TP có biển với tỉnh trên các lưu vực sông tương ứng chắc chắn sẽ mang lại hiệu năng, hiệu quả, hiệu suất trong phát triển kinh tế biển. Nó tạo ra một đơn vị lãnh thổ mới có tính tương đồng, có khả năng tôn tạo các giá trị vùng miền, khai thác được tính xuyên ranh giới của các vùng tự nhiên - sinh thái trong liên kết vùng. Điều này cũng giúp thống nhất quản trị về mặt nhà nước đối với các đơn vị tỉnh ven biển mới sáp nhập, tạo không gian rộng mở, tự do và thu hút đầu tư nhiều hơn cho phát triển kinh tế biển trong thời gian tới.