Các ngân hàng lỗ liên tục
Kiến nghị trên được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) nêu tại báo cáo kết quả kiểm toán tổ chức thực hiện Chương trình phục hồi phát triển kinh tế - xã hội gửi tới các đại biểu Quốc hội.
Báo cáo kiểm toán đề cập đến nội dung liên quan đến việc điều hành chính sách tiền tệ, góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng, hỗ trợ tích cực cho phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.
Về việc bảo đảm an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng qua kiểm toán tại Ngân hàng Nhà nước (NHNN) năm nay cho thấy, tình hình thanh khoản của hệ thống ngân hàng nhiều thời điểm trong năm “còn căng thẳng”. Một số tổ chức tín dụng (TCTD) thiếu hụt vốn khả dụng dẫn đến vi phạm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, hoặc phải cho vay hỗ trợ thanh khoản, hoặc cho vay đặc biệt với khối lượng tiền lớn.
Cũng theo KTNN, phương án xử lý TCTD yếu kém (3 ngân hàng) còn chậm, kéo dài qua nhiều năm phát sinh (từ năm 2015 đến nay). Việc kéo dài tiến độ xử lý dẫn đến nguồn lực dự kiến hỗ trợ thông qua các hình thức cho vay đặc biệt tăng do hoạt động kinh doanh của các ngân hàng này lỗ liên tục (theo báo cáo dự kiến tổng quy mô khoản vay đặc biệt của 4 đơn vị là 168.000 tỷ đồng).
Đến thời điểm kiểm toán vào tháng 8, việc xử lý 3 ngân hàng mua bắt buộc mới ở bước được Chính phủ phê duyệt chủ trương chuyển giao bắt buộc (CGBB), đang ở giai đoạn xác định giá trị doanh nghiệp để CGBB; có 1 ngân hàng mới được Chính phủ phê duyệt chủ trương CGBB.
Tình hình tài chính của các ngân hàng vẫn rất khó khăn, cụ thể: Nợ xấu và tài sản tồn đọng cao, âm vốn chủ sở hữu, lỗ lũy kế tiếp tục có xu hướng gia tăng, không đáp ứng quy định về an toàn trong hoạt động ngân hàng; một số NHTM tiềm ẩn rủi ro cao, gây mất an toàn hệ thống.
Cũng theo KTNN, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung dài hạn toàn hệ thống đến 31/12/2022 là 25,6% không vượt ngưỡng cho phép, tuy nhiên tỷ lệ này đang có xu hướng tăng.
Bám sát hoạt động của NCB và PVcombank
Về lãi suất cho vay (phấn đấu giảm khoảng 0,5-1%), báo cáo KTNN nêu rõ, năm 2022, NHNN đã triển khai các biện pháp để tác động giảm lãi suất cho vay của các TCTD. Tuy nhiên, theo KTNN, các biện pháp đều không hiệu quả, chưa đạt được mục tiêu phấn đấu giảm lãi suất cho vay khoảng 0,5% - 1% theo Nghị quyết số 43/2022/QH15 mà còn có xu hướng tăng, biên độ giữa lãi suất cho vay bình quân và lãi suất huy động bình quân còn lớn, trên 4%.
Bên cạnh đó, còn có một số nội dung cần lưu ý như: Cuối tháng 9/2022, trong vòng 1 tháng, NHNN đã có 02 lần điều chỉnh tăng các mức lãi suất điều hành (vào ngày 23/9/2022 và ngày 25/10/2022) với tổng mức tăng 2% dẫn đến lãi suất huy động và lãi suất cho vay bình quân toàn hệ thống đều đột ngột tăng cao trong những tháng cuối năm (có lãi suất huy động trên 11%, lãi suất cho vay trên 13%)…
KTNN kiến nghị NHNN phối hợp với các cơ quan liên quan khẩn trương đẩy nhanh tiến độ chuyển giao bắt buộc đối với 3 ngân hàng mua bắt buộc (OceanBank, GPBank, CBBank) và DongAbank.
Đối với 2 ngân hàng thương mại tiềm ẩn rủi ro mất an toàn (NCB và PVcombank), trên cơ sở kết quả thanh tra của cơ quan thanh tra giám sát, Thanh tra Chính phủ và báo cáo giám sát vi mô, cơ quan thanh tra giám sát xác định rõ thực trạng tài chính, giám sát chặt chẽ, bám sát hoạt động của NCB và PVcombank (thực hiện thanh tra trực tiếp nếu xét thấy cần thiết) để kịp thời báo cáo Thống đốc NHNN.
Trên cơ sở đó, đề ra các biện pháp giám sát, can thiệp phù hợp với các quy định của pháp luật, theo nguyên tắc không để thất thoát, mất tài sản của Nhà nước và nhân dân, không để mất an toàn, bảo đảm ổn định hệ thống ngân hàng.
