Thông tin trên được công bố tại hội nghị Quốc tế Đột quỵ năm 2025, do Bệnh viện Bạch Mai và Hội Đột quỵ Hà Nội tổ chức mới đây.
Cần một chiến lược quốc gia để giảm tử vong và tàn phế
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương, đột quỵ não hiện vẫn nằm trong nhóm ba nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật toàn cầu. Tại Việt Nam, cùng với sự gia tăng tuổi thọ dân số và tỷ lệ mắc các bệnh mạn tính, gánh nặng bệnh tật do đột quỵ ngày càng lớn. Mỗi năm, nước ta ghi nhận hơn 220.000 ca đột quỵ mới, với tỷ lệ tử vong khoảng 11%, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của toàn hệ thống y tế - từ dự phòng, cấp cứu, điều trị cấp đến phục hồi chức năng và tái hòa nhập cộng đồng.
Báo cáo tại hội nghị, bác sĩ Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ Bệnh viện Bạch Mai cho biết, hiện nay đột quỵ là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở Việt Nam và trong 10 năm tới, bệnh lý này vẫn sẽ đứng đầu về tỷ lệ tử vong và tàn phế.
Trong những năm qua, ngành y tế đã nỗ lực giảm gánh nặng đột quỵ, như ban hành hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đột quỵ não (năm 2024), Thông tư số 47/2016 nhằm thúc đẩy thành lập các trung tâm và đơn vị điều trị đột quỵ trên toàn quốc. Qua đó, đến hết năm 2023, cả nước đã có 53 trung tâm đột quỵ, tỷ lệ tử vong nội viện giảm từ 5% xuống còn hơn 2%.
Tuy nhiên, bác sĩ Tôn cho rằng, cần xây dựng chiến lược tổng thể giảm gánh nặng đột quỵ trong 10 năm tới, đưa vào chương trình mục tiêu quốc gia, bao gồm: Nâng cao nhận thức, cấp cứu ngoại viện, điều trị nội viện và dự phòng thứ phát.
Cụ thể, cần đẩy mạnh truyền thông nhằm nâng cao hiểu biết của cộng đồng về phòng chống đột quỵ, nhận biết sớm các dấu hiệu và yếu tố nguy cơ. Tăng cường phát hiện sớm thông qua sàng lọc và khám sức khỏe định kỳ; nâng cao năng lực chẩn đoán, điều trị; đồng thời cải thiện chất lượng sống của người bệnh bằng phục hồi chức năng, tư vấn và quản lý điều trị. Ngay cả tuyến y tế cơ sở cũng có thể đảm nhận vai trò tư vấn và dự phòng đột quỵ cho người có nguy cơ cao.
Ngoài ra, trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là một phần quan trọng trong chiến lược quốc gia phòng chống đột quỵ. Trong tương lai, các bác sĩ ở mọi tuyến có thể sử dụng công cụ AI chuyên biệt về đột quỵ, có khả năng đọc hiểu, truy vấn và trả lời các câu hỏi chuyên sâu, cung cấp khuyến nghị chẩn đoán, điều trị, phân tích hình ảnh, đánh giá tiên lượng và hỗ trợ ra quyết định lâm sàng.
Đối với người bệnh, có thể phát triển ứng dụng di động giúp theo dõi, đánh giá chỉ số sức khỏe và tìm hỗ trợ từ các trung tâm cấp cứu đột quỵ gần nhất.
Tầm soát đột quỵ đơn giản, ít tốn kém
Theo bác sĩ Nguyễn Huy Thắng, Chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM, đột quỵ tuy nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể dự phòng được. Việc tầm soát đột quỵ không hề khó khăn hay tốn kém như nhiều người vẫn nghĩ. Hiện, nhiều nơi giới thiệu về tầm soát bằng những gói khám chữa bệnh đắt đỏ, chuyên sâu là "đao to, búa lớn", không cần thiết cho cộng đồng.
Ông cho biết, khoảng 90% bệnh nhân đột quỵ có tăng huyết áp, 30% mắc đái tháo đường, 50–60% bị rối loạn lipid máu và 10% có rối loạn nhịp hoặc rung nhĩ.
Vì vậy, tầm soát chỉ cần khám sức khỏe định kỳ, thử máu kiểm tra đường huyết và mỡ máu, đo huyết áp với chi phí thấp nhưng mang lại hiệu quả phòng ngừa cao.
Nếu phát hiện yếu tố nguy cơ, người bệnh cần điều trị và kiểm soát bằng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Khi các chỉ số sức khỏe được duy trì ở mức bình thường hoặc thấp hơn bình thường, nguy cơ đột quỵ sẽ giảm đáng kể.
Bác sĩ Thắng cũng nhấn mạnh, thời gian cấp cứu là yếu tố quyết định trong điều trị đột quỵ. Việc phát hiện sớm dấu hiệu đột quỵ giúp ngăn ngừa tử vong và hạn chế di chứng tàn phế.
Các dấu hiệu điển hình gồm: Đột ngột tê hoặc yếu vùng mặt, tay, chân (đặc biệt là một bên cơ thể), méo miệng, khó nói hoặc không nói được, nhìn mờ, đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng…
