Những ngày cuối năm, chị Thanh (Hà Đông, Hà Nội) bận rộn chụp ảnh, đăng bài và đóng gói những lọ kem dưỡng, hộp thực phẩm chức năng để kịp giao cho khách. Là "tay to" trong giới bán hàng xách tay mỹ phẩm, thực phẩm chức năng từ Đức, Australia, Mỹ, Nhật, chị Thanh chưa bao giờ cảm thấy áp lực như lúc này. Không phải vì ế ẩm, mà vì chị đang chạy đua với thời gian để "xả" hết kho hàng không hóa đơn.
"Mình đang đẩy nốt các mã hàng xách tay, chấp nhận cắt lãi, thậm chí lỗ nhẹ để hàng đi cho nhanh. Số hàng này được nhập về theo đường tiểu ngạch, làm gì có hóa đơn đầu vào. Sắp tới luật siết chặt, doanh thu trên 1 tỷ đồng là phải xuất hóa đơn từng đơn lẻ, giữ lại đống này thì không biết giải trình thế nào", chị Thanh chia sẻ.
Kế hoạch năm tới của chị là chuyển hẳn sang nhập khẩu chính ngạch. "Biết là lãi mỏng hơn, thuế má cao hơn nhưng không làm thế thì không tồn tại được", chị tiết lộ.
Câu chuyện của chị Thanh không cá biệt. Dạo quanh các hội nhóm kinh doanh online, không khó để bắt gặp những bài đăng đầy tâm trạng hoang mang. Từ khóa "xuất hóa đơn", "truy thu thuế", "sang nhượng shop" xuất hiện dày đặc.
Theo Luật Quản lý thuế sửa đổi có hiệu lực từ 1/1/2026, các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên bắt buộc phải thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn chứng từ đầy đủ, tức là phải xuất hóa đơn bán ra trên từng đơn hàng. Quy định này được ví như "cú đấm thép" vào mô hình kinh doanh online tự phát vốn tồn tại nhiều năm qua.
Từ 1/1/2026, hộ kinh doanh doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên bắt buộc dùng hóa đơn điện tử theo Nghị định 70, không ít chủ hàng online tính sang nhượng cửa hàng (Ảnh minh họa: Cẩm Hà).
Tiến thoái lưỡng nan: Không đầu vào, tắc đầu ra
Thực tế, rào cản lớn nhất khiến giới kinh doanh online "mất ăn mất ngủ" nằm ở câu chuyện hóa đơn đầu vào.
Phần lớn các cửa hàng online hiện nay, đặc biệt là các shop thời trang, phụ kiện, gia dụng đều nhập hàng từ các nguồn tiểu ngạch (biên giới, chợ đầu mối) hoặc hàng xách tay. Đặc điểm chung của nguồn hàng này là giá rẻ, mẫu mã đa dạng nhưng hoàn toàn "trắng" hóa đơn chứng từ.
Khi quy định bắt buộc xuất hóa đơn đầu ra có hiệu lực, một bài toán phi logic xuất hiện, đó là làm sao xuất hóa đơn bán lẻ (đầu ra) khi không chứng minh được nguồn gốc hàng hóa (đầu vào)?
Trao đổi về vấn đề pháp lý hóc búa này, luật sư Lê Hiếu từ Công ty Luật Hiếu Hùng nhận định, nhiều hộ kinh doanh đang loay hoay với kho hàng tồn không hóa đơn tích lũy nhiều năm.
"Theo quy định pháp luật hiện hành, không có cơ chế hợp thức hóa hóa đơn đầu vào một cách hồi tố đối với hàng hóa đã mua trong quá khứ. Điều này phù hợp với nguyên tắc quản lý hóa đơn, chứng từ tại Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 123/2020 của Chính phủ", luật sư Hiếu khẳng định.
Tuy nhiên, luật sư cũng mở ra một hướng đi để tránh rủi ro pháp lý cho các chủ kinh doanh, đó là pháp luật không cấm hộ kinh doanh kê khai và tiếp tục lưu thông số hàng tồn kho không có hóa đơn nếu họ chủ động kiểm kê, lập bảng kê và giải trình trung thực.
Cụ thể, căn cứ Điều 17 Luật Quản lý thuế 2019 (sửa đổi bổ sung 2024), người nộp thuế cần khai báo trung thực. Luật sư Lê Hiếu khuyến nghị hộ kinh doanh nên lập biên bản kiểm kê, bảng kê chi tiết hàng hóa và chuẩn bị các chứng từ thay thế (sao kê, biên nhận). Quan trọng nhất là gửi văn bản giải trình đến Chi cục Thuế quản lý trước thời điểm 1/1/2026. Việc chủ động khai báo là tấm khiên pháp lý để tránh rủi ro bị coi là che giấu doanh thu.
Gánh nặng chi phí vận hành: "Lãi bạc cắc, thủ tục nghìn cân"
Nếu vấn đề đầu vào có thể giải quyết bằng việc chuyển đổi sang nguồn hàng chính ngạch, thì bài toán vận hành và chi phí lại là một "cú sốc" khác.
Kinh doanh online, đặc biệt là trên các sàn thương mại điện tử bản chất là bán lẻ. Một cửa hàng doanh thu 1 tỷ đồng/năm có thể phải xử lý hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn đơn hàng nhỏ lẻ mỗi năm.
"Trước đây chỉ lo đóng hàng gửi đi, tiền về túi là xong. Giờ mỗi đơn hàng vài chục nghìn cũng phải lo xuất hóa đơn điện tử. Ai làm? Thuê kế toán thì không đủ chi phí vì biên lợi nhuận ngành bán lẻ online giờ cực mỏng, cạnh tranh gay gắt. Mà sàn lại chuẩn bị tăng phí nữa", chủ người dùng ẩn danh một nhóm bán hàng online chia sẻ.
Anh này nói đang rao sang nhượng lại shop online đã gây dựng 4 năm nay vì nhẩm tính chi phí nhân sự, phần mềm kế toán, thuế, phí sàn và thời gian quản lý sổ sách thì lỗ vốn.
Luật sư Lê Hiếu, dưới góc nhìn phân tích kinh tế, cho rằng việc áp dụng một mức chung cho mọi ngành hàng là chưa thực sự hợp lý.
"Cùng doanh thu 1 tỷ đồng/năm nhưng hộ kinh doanh hàng hóa (điện tử, vật tư) biên lợi nhuận rất thấp so với nhóm ngành dịch vụ. Việc áp cùng một ngưỡng và cùng mức độ nghĩa vụ tuân thủ dễ dẫn đến tình trạng gánh nặng chi phí không tương xứng, có thể bóp nghẹt các hộ kinh doanh nhỏ lẻ", Luật sư Hiếu phân tích.
Ông cũng đề xuất, Luật Quản lý thuế 2019 cho phép thiết kế cơ chế phù hợp, do đó cơ quan quản lý nên nghiên cứu phân nhóm ngành nghề hoặc áp dụng ngưỡng doanh thu linh hoạt để nuôi dưỡng nguồn thu thay vì tận thu.
Không ít người bán hàng cả online cả offline đang bận rộn đẩy các mã hàng xách tay không có hóa đơn trước thời điểm 1/1/2026 (Ảnh minh họa: DT).
Hệ quả tất yếu của việc chuẩn hóa quy trình và minh bạch thuế là giá thành sản phẩm sẽ tăng lên. Chị Hiền (Cầu Giấy, Hà Nội), một tín đồ mua sắm online nói gần đây chị thấy nhiều shop bắt đầu tăng giá nhẹ hoặc cắt giảm các mã giảm giá. Người bán giải thích là do chi phí thuế và vận hành tăng. Dù không vui nhưng cũng phải chấp nhận thôi, mua hàng có hóa đơn thì cũng yên tâm hơn về nguồn gốc.
Rõ ràng, quy định mới là bước đi cần thiết để lành mạnh hóa thị trường thương mại điện tử, tạo công bằng giữa kinh doanh online và offline. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, nó đang tạo ra một cuộc thanh lọc khắc nghiệt. Những ai không kịp chuyển mình, không đủ năng lực quản trị tài chính và nguồn hàng sẽ buộc phải rời cuộc chơi.
Với các chủ shop online, thời gian từ nay đến 1/1/2026 không còn là lúc để kêu ca trên mạng xã hội, mà là "thời điểm vàng" để tái cấu trúc mô hình kinh doanh, minh bạch hóa dòng tiền nếu muốn đi đường dài.
