Doanh nghiệp Việt cần làm gì để từ "làm thuê" sang "làm chủ"?

Sáng 10.10, diễn đàn Toàn cảnh kinh tế tư nhân lần thứ nhất (ViPEL 2025) đã khai mạc tại Hà Nội với sự tham gia của hơn 500 doanh nghiệp tại 4 phiên đối thoại của các ủy ban chuyên môn. Phiên toàn thể diễn ra chiều cùng ngày với sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh Chính.

ẢNH: THU THẢO

Chia sẻ tại phiên họp của Ủy ban 1 với chủ đề các ngành công nghệ mới nổi và đổi mới sáng tạo, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT, đề xuất "3 cùng": doanh nghiệp cần cùng có khát vọng kiến quốc, cùng làm và cùng chịu trách nhiệm. 

Theo ông Bình, mô hình "công - tư đồng kiến quốc" đang mở ra một hướng đi mới cho phát triển đất nước, khi nguồn vốn nhà nước và tư nhân có thể cùng song hành trong các dự án lớn. Đây là một mô hình hoàn toàn mới, mang lại tới 10 giá trị mới. Trong đó đáng chú ý là việc các doanh nghiệp tư nhân không còn mạnh ai nấy làm mà có thể cùng nhau tạo thành một khối hợp lực để kiến tạo quốc gia.

Chủ tịch FPT cũng chỉ rõ, doanh nghiệp tư nhân hiện đang chịu nhiều thủ tục hành chính, trong khi lại là khu vực năng động, cạnh tranh. Vì thế, mô hình công - tư đồng hành sẽ giúp các bên bổ trợ cho nhau, đồng thời đảm bảo cơ hội phát triển không chỉ dành cho một vài doanh nghiệp, mà được chia sẻ rộng rãi trong cộng đồng.

Chia sẻ sau quá trình tiếp xúc làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV, cho biết sau khi Nghị quyết 68 được ban hành, cộng đồng doanh nghiệp như "nắng hạn gặp mưa rào".

"Doanh nghiệp trước đây gặp nhà nước thường trong tâm thế kêu khó, kêu khổ. Vậy làm sao để các bên gặp nhau với tâm thế khác?", bà Thủy nêu và cho rằng cần mô hình mới để cho cả phía nhà nước và doanh nghiệp có thể bắt tay nhau cho cơ chế chung.

Doanh nghiệp Việt không yếu, nhưng chưa cùng nhau mạnh lên

Chia sẻ về hành trình khởi nghiệp, bà Trần Thị Thu Trang, Chủ tịch HĐQT Hanel PT, cho biết 25 năm trước, khi nhiều đối tác đặt hàng linh kiện thì chúng ta chưa có, nhưng đến nay rất tự hào vì đã có thể cung cấp với giá tốt và chất lượng đảm bảo.

ẢNH: THU THẢO

"Câu hỏi lớn đặt ra cho Việt Nam trong 10 năm tới là làm thế nào để chuyển từ gia công sang chế biến - chế tạo, từ làm thuê sang làm chủ công nghệ. Trong bối cảnh thế giới đang tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đây là vận hội để Việt Nam khẳng định vị thế", bà Trang nói.

Trên thực tế, ngành chế biến chế tạo chiếm khoảng 25% GDP nhưng xuất khẩu thô vẫn tới 70 - 80%, trong khi nhiều nước đã chuyển sang xuất tinh. 9 tháng qua, xuất khẩu điện tử đạt 33% tổng kim ngạch cả nước nhưng giá trị nội địa còn rất thấp.

Do đó, theo lãnh đạo Hanel PT, dư địa phát triển của ngành lớn nhưng rào cản nằm ở tư duy. Giá trị thật của ngành công nghiệp không ở "làm thuê" mà ở nghiên cứu phát triển R&D. Trong khi đó, Việt Nam hiện dành tỷ trọng cho R&D còn quá nhỏ. 

"Nói đi cũng phải nói lại, làm thuê cũng tốt, miễn là làm thật tốt. Song song đó phải phát triển sản phẩm nội địa, biến công xưởng Việt Nam thành nhà sáng chế Việt Nam. Nếu không, chúng ta mãi ở đầu chuỗi, giá trị gia tăng thấp", bà Trang nhấn mạnh và đề xuất xây dựng liên minh nội địa, đầu tư sâu vào R&D...

"Làm doanh nghiệp thì tiền quan trọng, nhưng ý nghĩa cuộc đời còn quan trọng hơn. Doanh nghiệp Việt Nam không yếu, nhưng chúng ta chưa thật sự cùng nhau mạnh lên", bà Trang chia sẻ.

Ông Trịnh Tiến Dũng, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Đại Dũng, cho rằng công nghiệp Việt Nam có nhiều lợi thế, nhưng phải đối mặt nhiều điểm nghẽn như thiếu quỹ đất sạch cho doanh nghiệp nội, giá thuê khu công nghiệp cao gấp 2 - 3 lần Trung Quốc, khó khăn trong tiếp cận vốn, chưa có sự liên kết chặt chẽ với trường học, viện nghiên cứu để đào tạo nhân lực bền vững...

Ông Dũng cũng đề xuất phát triển các khu công nghiệp chuyên sâu cho cơ khí, tích hợp hệ sinh thái phụ trợ, tự động hóa và năng lượng sạch. Doanh nghiệp lớn nên dẫn dắt, trong khi doanh nghiệp vừa và nhỏ đóng vai trò cung ứng, cùng hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trụ cột xuất khẩu công nghiệp của khu vực.