Đề xuất được Bộ Y tế nêu trong dự thảo Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác. Dự thảo sửa đổi với nhiều điểm mới, trong đó, đề xuất mọi người đều có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể sau khi qua đời. Riêng người dưới 18 tuổi muốn hiến mô, bộ phận cơ thể phải có sự đồng ý bằng văn bản của người đại diện theo pháp luật.
Với hiến tặng khi còn sống, dự thảo đề xuất quy định chặt chẽ hơn: Người từ đủ 30 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, có thể hiến bộ phận cơ thể của mình cho bất kỳ người nào đang chờ ghép mà không cần nêu đích danh người nhận.
Người từ đủ 18 tuổi trở lên chỉ được hiến bộ phận cơ thể khi còn sống cho cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột. Người từ đủ 16 tuổi có thể hiến mô khi còn sống, phải có sự đồng ý bằng văn bản của người đại diện theo pháp luật hoặc người giám hộ hợp pháp.
Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất quyền hiến xác sau khi qua đời của công dân từ đủ 18 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự.
Việt Nam có tỷ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỷ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới.
Tại dự bảo, Bộ Y tế cũng đề xuất bổ sung quy định về chi phí liên quan đến hiến và ghép mô, bộ phận cơ thể người vào Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người.
Cụ thể, chi phí cho người hiến khi còn sống bao gồm: khám sức khỏe, kiểm tra các chỉ số sinh học, thực hiện lấy mô hoặc bộ phận cơ thể, chăm sóc và phục hồi sau khi hiến.
Với trường hợp hiến mô, bộ phận cơ thể sau khi chết để chữa bệnh, chi phí bao gồm: hồi sức, đánh giá chức năng của mô hoặc bộ phận hiến, thực hiện lấy mô, bộ phận cơ thể.
Người ghép mô, bộ phận cơ thể sẽ chịu các chi phí kiểm tra chỉ số sinh học, thực hiện ghép, phục hồi sức khỏe, tái khám định kỳ và sử dụng thuốc chống thải ghép. Nếu mô hoặc bộ phận cơ thể được điều phối từ một cơ sở y tế khác, sẽ phát sinh thêm chi phí vận chuyển.
Những sửa đổi này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy hoạt động hiến tặng mô, tạng, đồng thời đảm bảo tính nhân đạo và phù hợp với thực tiễn.
Hiện, nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Việt Nam có tỷ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỷ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới.
Hàng nghìn người bệnh vẫn chờ đợi, nhiều người không có cơ hội vì thiếu nguồn hiến. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức cộng đồng còn hạn chế, công tác truyền thông, vận động chưa hiệu quả.
Hiện chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim. Chỉ một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp.
Công tác truyền thông dù được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả, nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức.
Theo PGS.TS Đồng Văn Hệ, giám đốc Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người, dự kiến trong năm nay sẽ thực hiện sửa đổi, bổ sung Luật Hiến mô tạng 2026, trong đó cho phép người chết tim hiến tạng. Đồng thời hoàn thiện và trình Bộ Y tế ban hành các quy định về tiêu chí đưa vào danh sách chờ ghép quốc gia; tiêu chí cấp cứu của người chờ ghép tim, gan, phổi, tụy, thận… và họp hội đồng điều phối định kỳ.
