Xây dựng trung tâm tài chính quốc tế để tạo bước phát triển đột phá

Thể chế hóa với tốc độ nhanh hiếm thấy

Theo bảng xếp hạng mới nhất về Chỉ số Trung tâm tài chính (TTTC) toàn cầu lần thứ 38 (GFCI 38) công bố ngày 25.9.2025, TP.HCM đứng thứ 95/120, tăng 3 bậc so với lần xếp hạng trước, vượt qua Bangkok của Thái Lan (102). Thứ hạng này được đánh giá dựa trên 5 yếu tố: môi trường kinh doanh; nguồn nhân lực; cơ sở hạ tầng; hệ sinh thái tài chính, và danh tiến. Nếu tính từ GFCI 36, TP.HCM tăng 7 bậc.

ẢNH: UBND TP.HCM

Đó là thành tựu ấn tượng, nhất là lần đầu tiên TP.HCM vượt qua Bangkok. Thành tựu đó đạt được trước khi triển khai xây dựng TTTC quốc tế tại TP.HCM theo chủ trương của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Quốc hội.

Chủ trương của Bộ Chính trị (tại Kết luận số 47-TB/TW ngày 15.11.2024) và Nghị quyết của Quốc hội (NQ số 222/2025/QH15, hiệu lực 1.9.2025) về xây dựng TTTC quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng là chủ trương đột phá. Nhà nước áp dụng các chính sách ưu đãi vượt trội về ngoại hối, về hoạt động ngân hàng, phát triển thị trường vốn, xuất nhập cảnh và cư trú đối với chuyên gia, nhà quản lý và nhà đầu tư; về đất đai, phát triển hạ tầng, xuất nhập khẩu… Những chính sách này, nói như Thủ tướng Phạm Minh Chính, là "nơi pháp luật được thiết kế cho tương lai".

Về thuế thu nhập doanh nghiệp (DN), thu nhập của DN từ việc thực hiện các dự án đầu tư mới phát sinh thuộc ngành nghề ưu đãi phát triển vào TTTC quốc tế được áp dụng thuế suất thu nhập DN 10% trong 30 năm, miễn thuế tối đa 4 năm và giảm 50% thuế tối đa 9 năm tiếp theo. Các dự án không thuộc ngành nghề ưu tiên phát triển được áp thuế suất 15%, miễn thuế tối đa 2 năm và giảm 50% thuế tối đa 4 năm tiếp theo.

Về thuế thu nhập cá nhân, nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học, người có trình độ chuyên môn cao làm việc tại TTTC quốc tế, bao gồm người VN và người nước ngoài được miễn thuế đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công có được từ thực hiện công việc tại TTTC quốc tế đến hết năm 2030. Cá nhân có thu nhập từ chuyển nhượng cổ phần, vốn góp, quyền góp vốn vào thành viên TTTC được miễn thuế thu nhập cá nhân đến hết năm 2030.

Về chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát cho dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ (Sandbox Fintech), tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm, cơ quan quản lý và người giám sát được miễn trừ trách nhiệm hành chính, kỷ luật và dân sự đối với nhà nước nếu gây thiệt hại cho nhà nước trong quá trình thử nghiệm do nguyên nhân khách quan nếu tuân thủ đúng quy trình. Trường hợp gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân khác, bên thử nghiệm phải bồi thường và được hỗ trợ một phần chi phí bồi thường từ ngân sách thành phố tùy mức độ thiệt hại và khả năng ngân sách.

Xây dựng TTTC quốc tế là thiết kế một chính sách mới mẻ chưa có tiền lệ ở VN, nhưng từ khi có chủ trương (Kết luận của Bộ Chính trị) đến thể chế hóa bằng một nghị quyết của Quốc hội chỉ trong vòng 7 tháng 12 ngày là tốc độ nhanh hiếm thấy, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng và Nhà nước.

Thách thức

Theo chỉ đạo, từ nay đến năm 2030 tập trung ban hành và tổ chức thực hiện ngay 8 nhóm chính sách phù hợp với thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện VN và cần áp dụng ngay. Đồng thời, thí điểm 6 nhóm chính sách thông dụng tại các TTTC lớn trên thế giới nhưng cần có lộ trình áp dụng để phù hợp với điều kiện thực tế tại VN. Từ năm 2030 - 2035, tổ chức thực hiện đầy đủ theo lộ trình các nhóm chính sách thông dụng tại các TTTC lớn trên thế giới phù hợp với điều kiện thực tế VN. Lộ trình khung này mang tính chất tương đối, cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện nhanh nhất có thể, nếu thời cơ thuận lợi, điều kiện đã chín muồi thì có thể làm ngay các bước tiếp theo, không chờ theo thứ tự.

Mục tiêu đặt ra là đến năm 2035 VN có TTTC quốc tế nằm trong nhóm 75 trung tâm hàng đầu thế giới; đến 2045 phấn đấu vươn lên nhóm 20 trung tâm hàng đầu toàn cầu. Đó là mục tiêu đầy thách thức.

Chúng ta không nghĩ là TP.HCM vượt Bangkok trong năm 2025, nhưng đã vượt. Với các chính sách đột phá, việc đạt mục tiêu vào năm 2035 là có thể, nhưng mục tiêu vươn lên nhóm 20 vào năm 2045, tức là 20 năm nữa, thì vô cùng khó khăn.

Top 20 TTTC hàng đầu thế giới hiện nay là New York, London, Hồng Kông, Singapore, San Francisco, Thượng Hải, Los Angeles, Chicago, Geneva, Seoul, Tokyo, Paris, Frankfurt, Luxembourg, Boston, Dubai, Amsterdam, Zurich, Toronto, Bắc Kinh. Cần biết, từ khi có chỉ số GFCI với 38 lần xếp hạng, các TTTC trong top 20 có khoảng 90% không thay đổi. New York vẫn là số 1, London số 2, các thành phố khác vị trí xê dịch không đáng kể. Riêng Bắc Kinh từ vị trí 26 (năm 2012) lên thứ 20 (2014) và vẫn ổn định trong top 20 suốt hơn 10 năm. Còn Thâm Quyến vào top 20 năm 2017, sau đó chỉ tụt vài bậc xuống vị trí 22, 23, 24 chứ không xa hơn. Trong 20 năm tới, TP.HCM có vượt được Bắc Kinh, thậm chí vượt được Thẩm Quyến không? Rất khó trả lời.

Ông David Sacks, cố vấn Tổng thống Mỹ đương nhiệm, người được coi là "ông trùm" trí tuệ nhân tạo (AI) và tiền điện tử của Nhà Trắng, vừa dẫn một thông tin cho thấy 40% mức tăng trưởng GDP của Mỹ năm nay đến từ AI và hiện các công ty AI chiếm 80% mức tăng cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Mỹ. Nhưng để cạnh tranh với Trung Quốc về AI, Mỹ đã và đang xóa nhiều rào cản cho lĩnh vực này. Nhưng vẫn còn không ít rào cản từ các bang. Ông Sacks nói trên The All-in Podcast: Tất cả các tiểu bang đều đưa ra dự luật về AI năm 2025 và 118 luật đã được thông qua tại 50 tiểu bang, rằng mọi người dường như đều bị thúc đẩy bởi mệnh lệnh phải làm điều gì đó trên AI, mặc dù không ai thực sự chắc chắn điều đó là gì.

"Có 50 tiểu bang khác nhau, mỗi tiểu bang có chế độ báo cáo riêng, điều này sẽ là một cái bẫy đối với các công ty khởi nghiệp vì tất cả họ đều phải tự tìm hiểu xem phải báo cáo về những gì, thời hạn bao lâu, báo cáo cho ai", ông Sacks nói và cho rằng nước Mỹ cần "một tiêu chuẩn quốc gia duy nhất" về AI mới cạnh tranh được với Trung Quốc, và nhấn mạnh "phải đảm bảo rằng chúng ta thực sự có AI trung thực, khách quan thay vì AI có tư tưởng cao" (ý là AI phải tuyệt đối trung thực, không bị chi phối bởi các khuynh hướng tư tưởng tả - hữu).

Mỹ là nền kinh tế đứng đầu thế giới, cũng có các TTTC hàng đầu, nhưng vẫn bị những "rào cản thể chế" phải vượt qua, trước hết là bằng "một tiêu chuẩn quốc gia duy nhất". Đối với nước ta, Tổng Bí thư Tô Lâm từng nói "điểm nghẽn của điểm nghẽn" chính là thể chế. Khách quan mà nói, dưới sự lãnh đạo thống nhất của một Đảng như nước ta, việc xóa bỏ rào cản thể chế dễ hơn nhiều so với nước Mỹ "lưỡng đảng". Tạo khung pháp lý cho TTTC quốc tế cũng là một mũi đột phá để xóa bỏ rào cản thể chế này. Vấn đề là thực thi.

Theo sự phân công thì có tới 12 bộ và địa phương tham gia triển khai xây dựng TTTC quốc tế do Thủ tướng Phạm Minh Chính làm Trưởng ban chỉ đạo. Phải có ít nhất 6 nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết của Quốc hội. Nhưng đến thời điểm này, vẫn chưa có nghị định nào được ban hành. Để tránh tình trạng "nhiều đầu bếp làm hỏng món ăn", sau khi ban hành đầy đủ các nghị định thì các bộ phải lùi xa nhiệm vụ quản lý TTTC quốc tế. Trung tâm này phải nằm dưới sự điều hành thống nhất của Chính phủ và được phân quyền mạnh mẽ cho TP.HCM, các bộ chỉ làm nhiệm vụ tham mưu cho Chính phủ và hỗ trợ thành phố. Không phải ngẫu nhiên mà Nghị quyết 222 của Quốc hội phải ghi câu này: "Chính phủ ban hành Nghị định phải bảo đảm tuân thủ quy định của Đảng về kiểm soát quyền lực, bảo đảm lợi ích quốc gia, lợi ích người dân, DN bảo đảm điều kiện thực thi và chịu trách nhiệm về các quy định ban hành". Các nhà đầu tư, trong cũng như ngoài nước, đều sợ cơ chế xin - cho như sợ lửa.

Chỉ cần có dấu hiệu "nhiều đầu bếp" thì "món ăn" TTTC quốc tế sẽ hỏng, khi đó chúng ta đừng hy vọng lọt vào top này top khác của thế giới. Sài Gòn - TP.HCM có bí quyết tạo nên sự thịnh vượng hàng trăm năm và có danh tiếng trên thế giới. Thách thức lớn nhất của chúng ta chính là bộ máy của chúng ta.