Xe kinh doanh vận tải dưới 8 chỗ: Bắt buộc lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh tài xế?

Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ hiện hành quy định: ô tô kinh doanh vận tải phải lắp thiết bị giám sát hành trình; ô tô chở người từ 8 chỗ trở lên kinh doanh vận tải, ô tô đầu kéo, xe cứu thương phải lắp thiết bị giám sát hành trình và thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe.

Tại dự thảo luật sửa đổi, Chính phủ đề xuất mở rộng việc bắt buộc lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe với cả ô tô chở người dưới 8 chỗ kinh doanh vận tải.

Khắc chế tài xế coi thường luật

Ngày 26.7.2024, Thủ tướng ban hành Chỉ thị số 23, xác định nguyên nhân chủ yếu dẫn đến mất trật tự an toàn giao thông (ATGT) trong hoạt động kinh doanh vận tải đường bộ là do ý thức của người điều khiển phương tiện, cùng đó là công tác quản lý đối với lĩnh vực này. Bộ Công an và Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) được giao nhiệm vụ thống nhất về mô hình quản lý, khai thác, sử dụng dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình và camera giám sát trên xe kinh doanh vận tải.

ẢNH: NGUYỄN TUÂN

Về mặt thực tiễn, Chính phủ đánh giá, sau thời gian thi hành luật Trật tự, ATGT đường bộ, công tác quản lý phương tiện kinh doanh vận tải thông qua thiết bị giám sát hành trình, thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe còn rất hạn chế. Ô tô kinh doanh vận tải dưới 8 chỗ không phải lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe dẫn tới chưa quản lý, giám sát được các hành vi vi phạm của tài xế như: không thắt dây an toàn, buông cả hai tay khỏi vô lăng, dùng chân điều khiển vô lăng, sử dụng điện thoại khi đang lái xe, chạy quá tốc độ...; cũng chưa thể cảnh báo khi tài xế có dấu hiệu bất thường như ngủ gật hoặc không tập trung.

Theo thống kê từ Bộ Công an, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, có 1.817 vụ tai nạn giao thông liên quan đến xe tải, 309 vụ liên quan đến xe khách. Nguyên nhân do đi không đúng phần đường, chiều đường, làn đường chiếm 8,82%; không chú ý quan sát chiếm 11,59%; không chấp hành quy định tốc độ chiếm 2,52%; sử dụng rượu bia chiếm 1,01%; mệt mỏi, ngủ gật chiếm 0,25%...

Mới đây nhất, Cục CSGT Bộ Công an cho biết, qua kiểm tra hơn 1.590 bản ảnh tại một camera giám sát trên tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai, cảnh sát phát hiện gần 300 tài xế vi phạm. Trong số này, hơn 280 tài xế ô tô không thắt dây an toàn và có đến 203 trường hợp vi phạm là tài xế kinh doanh vận tải. Cạnh đó, các đơn vị CSGT trên cả nước cũng tiến hành xử phạt hàng loạt tài xế xe kinh doanh vận tải có hành vi sử dụng điện thoại khi lái xe, thông qua hình ảnh do chính hành khách trên xe ghi lại. Rõ ràng, nếu không có camera giám sát của lực lượng chức năng, hoặc sự giám sát đến từ người dân, những hành vi vi phạm vừa nêu sẽ rất khó bị phát hiện và xử lý kịp thời.

Chính phủ cho rằng việc bổ sung quy định xe kinh doanh vận tải dưới 8 chỗ ngồi phải lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe là rất cần thiết; tạo cơ sở pháp lý cho việc theo dõi, quản lý, giám sát đối với người điều khiển phương tiện kinh doanh vận tải; ngăn ngừa tai nạn giao thông, nhất là các vụ tai nạn rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng.

Lo ngại tốn kém

Ủng hộ việc siết chặt quản lý để nâng cao ý thức đối với tài xế xe kinh doanh vận tải, song ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô VN, lo ngại nếu mở rộng phạm vi phương tiện phải lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe như dự thảo sẽ tác động lớn đến các doanh nghiệp (DN) kinh doanh vận tải. Hiệp hội Vận tải ô tô VN đã có kiến nghị về nội dung này.

Theo hiệp hội, trong 1,3 triệu xe kinh doanh vận tải hiện nay, khoảng 900.000 xe là dưới 8 chỗ ngồi (không kể người lái) hoặc xe tải có khối lượng toàn bộ dưới 7,5 tấn. Trường hợp phải lắp bổ sung thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe, chi phí phát sinh ban đầu là rất lớn, chưa kể chi phí bảo dưỡng, vận hành, kết nối dữ liệu từ thiết bị đến hệ thống quản lý của cơ quan nhà nước.

Hiệp hội cũng cho rằng dữ liệu từ camera giám sát hành trình và ghi nhận hình ảnh người lái xe hiện hành còn chưa khai thác, sử dụng hiệu quả. Việc mở rộng phạm vi đối tượng áp dụng sẽ có nguy cơ gây lãng phí. Đồng thời, cũng chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý để xử phạt các hành vi vi phạm thông qua thiết bị giám sát hành trình và ghi nhận hình ảnh người lái xe, bởi những loại này chưa có trong danh mục thiết bị đo theo quy định của luật Đo lường, cũng không được kiểm tra định kỳ hằng năm...

Từ những căn cứ đã nêu, hiệp hội kiến nghị không quy định bắt buộc lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe đối với xe kinh doanh vận tải dưới 8 chỗ ngồi và ô tô tải có khối lượng toàn bộ dưới 7,5 tấn.

Ông Quyền nói thêm, việc bắt buộc lắp cả thiết bị giám sát hành trình và ghi nhận hình ảnh người lái xe nên áp dụng với các loại phương tiện kinh doanh vận tải đường dài. Với cự ly ngắn như xe dưới 8 chỗ ngồi, cần sự tổng kết, đánh giá, nghiên cứu áp dụng có lộ trình.

Ngược lại, anh Nguyễn Long (37 tuổi, trú tại Hà Nội) cho biết thường xuyên sử dụng các dịch vụ xe limousine, taxi, grab… Không ít lần anh bắt gặp tài xế sử dụng điện thoại khi đang lái xe, việc này rất nguy hiểm. Vì thế, việc DN kinh doanh vận tải đầu tư chi phí để lắp đặt thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe, dẫu có thể gây tốn kém ban đầu nhưng cần thiết, nhất là về lâu dài. Có thiết bị, ý thức của tài xế sẽ tốt hơn cả trên phương diện chấp hành pháp luật giao thông và văn hóa ứng xử với hành khách.

Nên khuyến khích thay vì bắt buộc?

TS Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh văn phòng Ủy ban ATGT quốc gia, thì cho rằng nên khuyến khích thay vì bắt buộc lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh tài xế đối với xe kinh doanh vận tải dưới 8 chỗ ngồi. Hiện nay, một số DN hoặc tài xế đã chủ động lắp thiết bị này để phục vụ hoạt động quản lý nội bộ, cơ quan nhà nước có thể tận dụng trong công tác quản lý.

Theo ông Tạo, vừa qua, Cục CSGT đã thí điểm lắp camera giám sát tích hợp AI trên tuyến phố tại Hà Nội và cao tốc Nội Bài - Lào Cai, hàng ngàn trường hợp vi phạm đã bị phát hiện, "hình ảnh rõ nét, không thể chối cãi". Vì thế, phương án tối ưu để giám sát tài xế chính là nhân rộng mô hình này. Khi hệ thống camera giám sát được phủ kín khắp tuyến đường, mọi vi phạm của tài xế sẽ bị phát hiện kịp thời mà không cần phải có thiết bị giám sát bên trong khoang lái. Chưa kể, "camera do nhà nước lắp đặt có chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định, vừa bảo đảm tính chính danh khi xử phạt, vừa giảm áp lực tài chính cho DN", ông Tạo nói.

Góp ý thêm, luật sư Trịnh Văn Tuyến, Đoàn luật sư TP.Hà Nội, nhận định với số lượng xe kinh doanh vận tải dưới 8 chỗ ngồi rất lớn, nếu bắt buộc lắp thiết bị ghi nhận hình ảnh người lái xe thì cần có thời gian để các DN chuẩn bị, 1 - 2 năm chẳng hạn. Và để tiết kiệm nguồn lực, DN nên lựa chọn các loại thiết bị tích hợp cả giám sát hành trình và ghi nhận hình ảnh người lái xe; đồng thời nghiên cứu ưu tiên việc truyền dữ liệu hình ảnh về trung tâm quản lý khi có sự kiện bất thường như tai nạn, có phản ánh từ hành khách về hành vi vi phạm quy định giao thông…