Virus cúm A H3N2 lưu hành trên thế giới suốt nhiều thập kỷ. Trong quá trình tiến hóa liên tục, chủng này thường xuyên xuất hiện những nhánh nhỏ mới. Đột biến K được phát hiện lần đầu vào tháng 6 tại Nam bán cầu, nhanh chóng lan rộng sang nhiều quốc gia ở Bắc bán cầu như Anh, Na Uy, Nhật Bản và một số nước châu Âu.
Virus gây bệnh cúm dưới kính hiển vi. Ảnh: AP
Mùa cúm đến sớm hơn
Giáo sư Nicola Lewis, Giám đốc Trung tâm Cúm Thế giới tại Viện Francis Crick (London, Anh), đánh giá việc xuất hiện một nhánh mới là điều bình thường trong tiến trình tiến hóa của cúm. Ông cũng cho biết hiện chưa có tín hiệu nào cho thấy đột biến K đang tiến hóa theo cách bất thường.
Tuy nhiên, các chuyên gia dịch tễ vẫn chú ý tới đột biến K do khiến mùa cúm ở một số quốc gia bắt đầu sớm hơn bình thường. Tại Na Uy và Anh, Nhật Bản mùa cúm khởi phát sớm hơn 4-5 tuần so với những năm trước.
Tính đến giữa tháng 12, số ca nhiễm ở các quốc gia này đã giảm, song có thể bùng phát trở lại vào đầu năm mới. Ở Mỹ, sau kỳ nghỉ lễ Tạ ơn, số ca cúm tăng nhanh với hơn 2,9 triệu ca, 30.000 ca nhập viện và 1.200 ca tử vong được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) ghi nhận. Phần lớn là cúm A H3N2, trong đó đột biến K chiếm ưu thế.
Tại Australia, mùa cúm thường kết thúc vào tháng 10, nhưng năm nay kéo dài bất thường. Các ca nhiễm liên quan đến đột biến K vẫn xuất hiện ở giai đoạn cuối mùa, cho thấy virus tiếp tục lưu hành.
Khả năng tránh né miễn dịch
Khi biến thể cúm mới xuất hiện, virus sẽ có khả năng né tránh miễn dịch, vượt qua lớp bảo vệ từ những lần nhiễm trước hoặc từ vaccine. Song các nghiên cứu ban đầu cho thấy đột biến K không tạo ra khoảng trống miễn dịch rõ rệt.
Theo giáo sư Lewis, các bằng chứng khoa học cho thấy hệ miễn dịch của con người vẫn nhận diện được đột biến K và vaccine hiện tại vẫn kích thích đáp ứng kháng thể tốt. Những người đã tiêm phòng hoặc từng mắc cúm vẫn có mức độ bảo vệ đáng kể.
Vaccine cúm được cập nhật hàng năm, vẫn hiệu quả chống lại biến thể K của H3N2. Ảnh: Reuters
Hiệu quả của vaccine
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Eurosurveillance ngày 20/11, cho thấy vaccine cúm vẫn có hiệu quả đáng kể đối với đột biến K. Ở trẻ em và thanh thiếu niên, hiệu quả đạt 72-75%; ở người trưởng thành, hiệu quả khoảng 32-39%. Đây là mức tương tự với các mùa cúm có H3N2 trước đó.
Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh vaccine vẫn giúp bảo vệ cơ thể trước đột biến K. Vấn đề lớn hơn nằm ở tỷ lệ tiêm chủng. Tại Anh, nhóm người trên 65 tuổi có tỷ lệ tiêm khá cao, nhưng ở những người trẻ thuộc nhóm nguy cơ và nhân viên y tế, tỷ lệ vẫn thấp. Nếu tăng cường tiêm chủng ở các nhóm này, có thể giảm đáng kể số ca nhập viện và áp lực lên hệ thống y tế.
Cách dự phòng
Theo Liên minh Vaccine Toàn cầu (Gavi), không có bằng chứng cho thấy đột biến K nguy hiểm hơn các chủng H3N2 khác. Tuy nhiên, người dân không nên coi thường cúm mùa. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm cúm gây ra từ 3-5 triệu ca bệnh nặng và 290.000-650.000 ca tử vong do bệnh hô hấp.
Nếu mùa cúm có chủng H3N2 chiếm ưu thế, thường gây nhiều khó khăn hơn, đặc biệt là với người cao tuổi. Chủng này liên quan đến tỷ lệ nhập viện cao hơn và thời gian nằm viện dài hơn so với các loại cúm khác.
Để dự phòng cúm và đột biến K của H3N2, ngoài tiêm vaccine, người dân nên phối hợp thêm các biện pháp phòng bệnh khác, gồm: hạn chế tiếp xúc khi có triệu chứng bệnh; rửa tay thường xuyên; giữ không gian nhà thông thoáng; đeo khẩu trang khi có triệu chứng hoặc khi đến nơi đông người. Những hành động nhỏ này giúp giảm nguy cơ lây lan, đặc biệt đối với những người dễ tổn thương như người già, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền.
(Theo Gavi)
