Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ khu vực đặc trách thương mại quốc tế đã bỏ phiếu 7-4, cho rằng ông Trump đã vượt quyền khi áp đặt thuế quan rộng rãi lên nhiều đối tác thương mại. Theo phán quyết, quyền áp đặt thuế quan vốn thuộc về Quốc hội và được coi là “quyền lực cốt lõi” của cơ quan lập pháp, không phải của tổng thống.
Các thẩm phán phản đối cho rằng ông Trump đã dựa vào Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977 – vốn cho phép tổng thống điều chỉnh thương mại trong tình huống khẩn cấp – để hành động, và việc này không phải là vi hiến. Tuy nhiên, phe đa số khẳng định đạo luật này không đề cập đến thuế quan, cũng không có cơ chế kiểm soát đủ chặt để cho phép tổng thống tự do ban hành loại biện pháp này.
Dù vậy, phán quyết sẽ chưa có hiệu lực ngay mà phải đến ngày 14/10 mới được áp dụng, cho phép chính quyền Trump có thời gian nộp đơn kháng cáo lên Tòa Tối cao.
Các mức thuế quan hiện nay có còn hiệu lực không?
Hiện tại, mọi thuế quan mà ông Trump đã ban hành vẫn được duy trì. Người phát ngôn Nhà Trắng, ông Kush Desai, nhấn mạnh: “Thuế quan của tổng thống vẫn có hiệu lực và chúng tôi tin tưởng sẽ giành chiến thắng cuối cùng.”
Bản thân ông Trump cũng phản ứng gay gắt trên mạng xã hội Truth Social, cho rằng phán quyết của tòa phúc thẩm mang tính “đảng phái cao độ”. Ông cảnh báo nếu thuế quan bị hủy bỏ, đó sẽ là “thảm họa cho nước Mỹ” và bày tỏ tin tưởng Tòa Tối cao sẽ giúp giữ nguyên chính sách này.
Điều này có nghĩa, ít nhất trong vài tuần tới, doanh nghiệp và thị trường vẫn phải hoạt động trong khuôn khổ các mức thuế hiện hành, đặc biệt là những khoản áp lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, Mexico và Canada.
Điều gì sẽ xảy ra nếu Tòa Tối cao giữ nguyên phán quyết?
Nếu phán quyết của tòa phúc thẩm được giữ nguyên, các mức thuế “đối ứng” mà ông Trump áp đặt lên phần lớn đối tác thương mại sẽ bị vô hiệu. Tuy nhiên, một số loại thuế khác, như thuế áp lên thép, nhôm và đồng, vẫn còn hiệu lực vì chúng dựa trên thẩm quyền khác của tổng thống.
Vấn đề đặt ra là chưa rõ phán quyết này sẽ ảnh hưởng thế nào đến các thỏa thuận thương mại mà Mỹ đã ký với các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc… vốn được xây dựng dựa trên bối cảnh có thuế quan. Ngoài ra, thị trường tài chính cũng có thể phản ứng mạnh trước sự thay đổi đột ngột về chính sách thương mại.
Vì sao thuế quan của ông Trump bị đưa ra tòa?
Ngay từ đầu năm nay, ông Trump đã công bố các mức thuế quan rộng khắp đối với nhiều đối tác, lập luận rằng mất cân bằng thương mại gây nguy hại đến an ninh quốc gia Mỹ. Quyết định này ngay lập tức bị một liên minh gồm hơn 12 bang và nhiều doanh nghiệp nhỏ kiện ra tòa.
Trước đó, Tòa Thương mại Quốc tế đã phán rằng các thuế quan của ông Trump “vượt quá thẩm quyền mà luật cho phép” và nay phán quyết này tiếp tục được tòa phúc thẩm ủng hộ. Chính quyền Trump từng viện dẫn việc Tổng thống Richard Nixon sử dụng quyền khẩn cấp để ban hành thuế vào năm 1971, nhưng tòa cho rằng trường hợp này không thể áp dụng cho bối cảnh hiện tại.
Điều này cho thấy, ngay cả trong khung pháp lý Mỹ, việc một tổng thống tự mở rộng quyền lực kinh tế có thể gặp phải sự kiểm soát mạnh mẽ từ hệ thống tư pháp.
