Independent ngày 9/10 đưa tin ca cấy ghép diễn ra hồi tháng 5/2024 tại Bệnh viện thứ nhất trực thuộc Đại học Y An Huy, tỉnh An Huy. Theo đó, gan của người đàn ông 71 tuổi này bị tổn thương vĩnh viễn do viêm gan B và ung thư, khiến ông không đủ điều kiện để ghép gan từ người hiến tạng. Đây là lần đầu tiên gan lợn đã chỉnh sửa gene được sử dụng với mục đích điều trị trên một bệnh nhân còn sống. Trước đó, các ca ghép gan dị loài chỉ được thực hiện trên hai bệnh nhân chết não nhằm chuẩn bị và thử nghiệm kỹ thuật cho bước tiến này.
Chia sẻ trên Tạp chí Gan mật, các nhà khoa học Trung Quốc cho biết họ phát hiện ra gan lợn biến đổi gene "có thể hỗ trợ các chức năng trao đổi chất và tổng hợp quan trọng ở con người". Họ mô tả đã cấy một "mảnh ghép hỗ trợ" lấy từ lợn giống nhỏ Diannan được chỉnh sửa gene, với mục đích tăng khả năng tương thích của nội tạng.
Trong tháng đầu tiên sau phẫu thuật, các bác sĩ nhận thấy mảnh ghép hoạt động hiệu quả, đảm nhận tốt chức năng gan trong cơ thể bệnh nhân. Nhưng vào ngày thứ 38, mảnh ghép đã được lấy ra do bệnh nhân có các biến chứng liên quan đến ca ghép - một tình trạng được gọi là bệnh lý vi mạch huyết khối liên quan đến ghép dị loại (xTMA).
Các nhà nghiên cứu báo cáo rằng việc điều trị đã giải quyết được tình trạng xTMA. Dù vậy, bệnh nhân qua đời sau 171 ngày cấy ghép.
"Trường hợp này chứng minh rằng gan lợn biến đổi gene có thể hoạt động trong cơ thể người trong thời gian dài", Tiến sĩ Beicheng Sun, nghiên cứu viên chính từ Bệnh viện trực thuộc Đại học Y An Huy, Trung Quốc, cho biết. "Đây là một bước tiến quan trọng, vừa thể hiện tiềm năng to lớn, vừa cho thấy những thách thức còn tồn tại, đặc biệt là rối loạn đông máu và biến chứng miễn dịch, cần được tiếp tục khắc phục".
Nhóm các bác sĩ tham gia ca ghép gan lợn cho người đàn ông 71 tuổi hồi tháng 5/2024. Ảnh: CNN
Trong bài xã luận đi kèm, Tiến sĩ Heiner Wedemeyer, đồng biên tập của Tạp chí Gan mật, nhận định: "Báo cáo này là một cột mốc trong lĩnh vực gan học. Nó cho thấy gan lợn được chỉnh sửa gene có thể ghép vào cơ thể người và đảm nhiệm các chức năng gan thiết yếu".
Ông nhấn mạnh nghiên cứu cũng làm nổi bật "những thách thức sinh học và đạo đức cần được giải quyết trước khi phương pháp này có thể được ứng dụng rộng rãi trong điều trị lâm sàng. Cấy ghép dị loài có thể mở ra hướng đi hoàn toàn mới cho bệnh nhân suy gan cấp, suy gan cấp trên nền mạn tính và ung thư biểu mô tế bào gan.
"Một kỷ nguyên mới của ngành ghép gan đã bắt đầu", Wedemeyer tuyên bố.
Cấy ghép dị loài (xenotransplant) là khi con người nhận nội tạng, mô hoặc tế bào từ động vật. Trong số các loài động vật, lợn được xem là nguồn hiến tạng tiềm năng nhất nhờ nguồn cung dồi dào, khả năng chỉnh sửa gene cao, ngoài ra kích thước và cấu trúc nội tạng của chúng cũng tương đồng với con người.
Việc vượt qua phản ứng đào thải của hệ miễn dịch người đối với nội tạng lợn là thách thức phức tạp kéo dài hơn bốn thập kỷ qua. Tuy nhiên, công nghệ chỉnh sửa gene cùng các kỹ thuật ức chế miễn dịch mới cho thấy những tín hiệu đầy hứa hẹn trong một số thử nghiệm gần đây.
Người đầu tiên trên thế giới được ghép tim từ lợn chỉnh sửa gene là David Bennett. Ca phẫu thuật diễn ra tại Trung tâm Y tế Đại học Maryland (Mỹ) năm 2022 khi Bennett 57 tuổi. Ông qua đời hai tháng sau ca mổ.
Người đầu tiên được ghép thận từ lợn chỉnh sửa gene là Richard Slayman, 62 tuổi. Ca phẫu thuật được thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts (Mỹ) năm 2024, nhưng ông qua đời sau gần hai tháng cấy ghép.
