Trong nhiều thế kỷ, con người đã tò mò về câu hỏi liệu sự sống có thực sự bắt đầu từ Trái đất hay không.
Một nghiên cứu đăng tải trên nền tảng khoa học trực tuyến arXiv cho thấy khả năng sự sống khởi phát ngay trên Trái đất là cực kỳ thấp, từ đó gợi lại giả thuyết gây tranh cãi rằng sự sống có thể có nguồn gốc ngoài hành tinh và được mang đến hành tinh xanh bằng nhiều con đường khác nhau.
Nghiên cứu mới của giáo sư Robert Endres, nhà sinh học lý thuyết tại Đại học Imperial College London, đã sử dụng các mô hình toán học để phân tích khả năng xuất hiện của tế bào nguyên thủy đầu tiên, hay còn gọi là protocell.
Kết quả cho thấy xác suất để các phân tử trong môi trường sơ khai của Trái đất tự kết hợp thành sự sống gần như bằng không do tác động của entropy, tức xu hướng tự nhiên từ trật tự sang hỗn loạn.
Endres so sánh quá trình này giống như việc ném một hộp xếp hình lên không trung và chờ các mảnh tự ghép thành bức tranh hoàn chỉnh, điều gần như không thể xảy ra.
Dù thừa nhận điều bất khả thi không đồng nghĩa với hoàn toàn không thể, Endres cho rằng cần cân nhắc đến một giả thuyết khác mang tính suy đoán nhưng hợp lý là thuyết panspermia.
Theo giả thuyết này, sự sống hoặc các thành phần cơ bản cấu tạo nên sự sống có thể bắt nguồn từ vũ trụ và đến Trái đất qua sao chổi, thiên thạch hoặc thậm chí do một nền văn minh ngoài hành tinh cố ý gieo mầm.
Ông liên hệ điều này với việc ngày nay nhân loại cũng đang nghiên cứu nghiêm túc về khả năng cải tạo những hành tinh như sao Hỏa hay sao Kim để duy trì sự sống.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn tỏ ra hoài nghi. Tiến sĩ Simon George thuộc Viện SETI cho rằng panspermia có chủ đích là một ý tưởng đẹp trong khoa học viễn tưởng nhưng khó có cơ sở thực tế. Ông nhấn mạnh các điều kiện địa chất và hóa học của Trái đất thuở sơ khai có thể đã đủ để sự sống khởi phát.
Một nghiên cứu khác công bố trên tạp chí Science Advances tháng 8-2025 cũng củng cố quan điểm này. Nhóm khoa học tại Đại học Bern (Thụy Sĩ) cho rằng sự sống trên Trái đất bắt nguồn từ một sự kiện va chạm ngẫu nhiên với thiên thể Theia, vốn mang đến các nguyên tố thiết yếu bao gồm cả nước, yếu tố quan trọng giúp Trái đất trở nên phù hợp cho sự sống phát triển.
Bí ẩn nguồn gốc sự sống
Theo nhiều nhà khoa học, điểm hạn chế lớn của thuyết panspermia là nó không trả lời được câu hỏi sự sống bắt đầu từ đâu, mà chỉ dời vấn đề sang một hành tinh khác trong vũ trụ. Đồng thời, giả thuyết này khiến việc tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất thêm phần phức tạp.
Nếu một ngày nhân loại phát hiện vi sinh vật trên sao Hỏa hay Europa, liệu đó là sự sống bản địa hay chỉ là sự sống Trái đất đã được phát tán ra ngoài không gian?
Dù chưa có câu trả lời cuối cùng, nghiên cứu của Robert Endres một lần nữa cho thấy nguồn gốc của sự sống vẫn còn là bí ẩn lớn. Thuyết panspermia có thể không phải lời giải chắc chắn, nhưng nó mở ra một góc nhìn thú vị rằng sự sống có thể không phải là đặc quyền riêng của Trái đất, mà là kết quả của những tác động rộng lớn hơn từ vũ trụ.
