Tinh tinh biết "nhậu" như con người, dùng đồ có cồn mỗi ngày

Tinh tinh "nhậu" đều đặn trong tự nhiên

Tinh tinh là loài linh trưởng gần gũi nhất với con người, từ lâu đã là đối tượng nghiên cứu trong các lĩnh vực sinh học, tiến hóa và hành vi.

Mới đây, một nhóm nhà khoa học tại Đại học California, Berkeley đã công bố phát hiện đáng chú ý: tinh tinh thường xuyên tiêu thụ ethanol, thành phần chính trong rượu, thông qua việc ăn trái cây lên men trong môi trường sống tự nhiên ở châu Phi.

Trung bình mỗi con tinh tinh nạp vào khoảng 14g ethanol mỗi ngày, tương đương với một ly rượu tiêu chuẩn của Mỹ. Nếu quy đổi theo trọng lượng cơ thể, mức này tương đương với một người trưởng thành nặng 70kg uống hai ly rượu vang mỗi ngày.

Điều đáng chú ý là hành vi này xuất hiện ở cả con đực và con cái, trải rộng tại nhiều khu vực khác nhau, cho thấy đây không phải sự kiện ngẫu nhiên.

Các mẫu trái cây được thu thập từ hai khu bảo tồn lớn ở Uganda và Bờ Biển Ngà. Dù nồng độ ethanol trong mỗi quả không cao (chỉ khoảng 0,26%), nhưng với lượng trái cây trung bình 4,5 kg mỗi ngày, lượng cồn tiêu thụ trở nên đáng kể.

Không say, không nghiện mà là tiến hóa?

Dù nạp vào một lượng rượu đáng kể, các nhà nghiên cứu không ghi nhận tình trạng say xỉn ở tinh tinh. Nguyên nhân được cho là ethanol được hấp thụ từ từ trong suốt cả ngày, đi kèm với nguồn năng lượng từ trái cây, không gây ra tình trạng quá tải bất ngờ cho cơ thể.

Điều này được các nhà khoa học xem là bằng chứng củng cố cho “giả thuyết con khỉ say”, do nhà sinh vật học Robert Dudley đề xuất hơn 10 năm trước.

Theo giả thuyết này, tổ tiên loài người vốn thường xuyên ăn trái cây chín lên men nên đã phát triển khả năng chuyển hóa rượu, từ đó hình thành sự hấp dẫn với đồ uống có cồn.

Khi mới đưa ra, lý thuyết này từng bị nghi ngờ. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây, đặc biệt là phát hiện lần này, đang khiến giả thuyết dần được chấp nhận rộng rãi hơn.

Alexi Maro, tác giả chính của nghiên cứu, gọi hiện tượng này là “cơn say tiến hóa”. Cách gọi nhẹ nhàng và chính xác hơn thay vì tên gốc “giả thuyết con khỉ say” vốn gây tò mò nhưng dễ hiểu sai.

Theo ông, lần đầu tiên khoa học có bằng chứng rõ ràng cho thấy họ hàng tiến hóa gần nhất với loài người đang tiêu thụ rượu ở mức độ có ý nghĩa về mặt sinh học, đều đặn và lâu dài.

Có thể tinh tinh chọn uống rượu?

Một câu hỏi đặt ra là liệu tinh tinh có chủ động tìm đến trái cây chứa nhiều cồn hơn, hay chỉ đơn giản ăn bất kỳ loại quả nào gặp được?

Trước đây, từng có nghiên cứu cho thấy một số loài chim và linh trưởng thích chọn mật hoa hoặc trái cây lên men nhiều hơn bình thường.

Tuy nhiên, trong nghiên cứu lần này, nhóm tác giả chưa xác định được động cơ hành vi của tinh tinh, và đang tiếp tục thu thập mẫu nước tiểu để phân tích chuyển hóa cồn trong cơ thể chúng.

Ngoài yếu tố sinh học, các nhà khoa học cũng đang mở rộng nghiên cứu về vai trò xã hội của ethanol trong đời sống bầy đàn.

Rượu có thể đóng vai trò như một chất kích thích nhẹ, giúp tăng sự gắn kết, cải thiện khẩu vị hoặc hỗ trợ hấp thụ năng lượng. Những ảnh hưởng này, nếu được chứng minh, sẽ mở ra hướng đi mới trong việc tìm hiểu mối liên hệ giữa hành vi tiêu hóa, tập tính xã hội và tiến hóa của loài linh trưởng.

Giáo sư Nathaniel Dominy, chuyên gia nhân chủng học tại Đại học Dartmouth, nhận định nghiên cứu lần này là “một tác phẩm xuất sắc”, đồng thời cho biết nó đã chấm dứt tranh cãi kéo dài về việc liệu trái cây trong tự nhiên có chứa đủ ethanol để ảnh hưởng tới hành vi của các loài động vật hay không.

Việc tinh tinh tiêu thụ rượu mỗi ngày không chỉ đơn thuần là điều thú vị về động vật hoang dã. Dưới góc nhìn tiến hóa, hành vi này có thể hé lộ phần nào về nguồn gốc sinh học và văn hóa của loài người.

Nghiên cứu mới cho thấy, sự hấp dẫn này có thể đã bắt đầu từ hàng triệu năm trước, từ chính những tổ tiên linh trưởng chung của chúng ta.

“Chúng ta có thể học được rất nhiều điều về chính mình thông qua việc quan sát tinh tinh”, Maro nói, “Sở thích uống rượu không phải là một thói quen ngẫu nhiên, mà có thể là một mảnh ghép trong hành trình tiến hóa dài lâu của con người.”

Hiện tại, nhóm nghiên cứu đang tiếp tục mở rộng điều tra để làm rõ tác động sinh học của việc tiêu thụ rượu liều thấp lâu dài ở động vật. Những kết quả này có thể giúp hiểu rõ hơn về cơ chế trao đổi chất, hành vi xã hội và thậm chí là cả mối quan hệ giữa thực phẩm và hành vi trong lịch sử tiến hóa của con người.