Nghị định 24 chưa được sửa sau hơn 12 năm
Từ năm 2012 đến nay, thị trường vàng trong nước được quản lý bằng Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Theo đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) không cho phép các doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng nhập khẩu vàng theo giấy phép như trước. Việc này đã góp phần bình ổn tỷ giá và hạn chế việc sản xuất vàng miếng thông qua nhập khẩu vàng để bán cho nhu cầu đầu tư và tích trữ vàng miếng của người dân như trước đây.
NHNN cũng không cho phép các ngân hàng thương mại huy động, cho vay vàng, sử dụng vàng làm tài sản và đưa vào bảng cân đối tài sản. Các doanh nghiệp kinh doanh vàng cũng đã thực hiện tốt các quy định của nhà nước về kinh doanh mua bán vàng miếng và đã tập trung phát triển sản xuất vàng trang sức - mỹ nghệ theo định hướng của NHNN.
Theo các chuyên gia, khi tình hình thị trường vàng bất ổn, ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô, chính sách tiền tệ nên buộc phải có Nghị định 24. Không thể phủ nhận, sau khi áp dụng Nghị định 24, thị trường vàng trong nước đã ổn định hơn, các cơn "sốt giá" vàng không còn xuất hiện, và vàng cũng không còn được sử dụng làm phương tiện thanh toán.
Thế nhưng, sau hơn 12 năm thực hiện Nghị định 24, thị trường vàng nảy sinh vấn đề mới. Chênh lệch giữa giá vàng trong nước (chủ yếu là vàng miếng SJC) với giá vàng thế giới ở mức rất cao, có thời điểm tới gần 20 triệu đồng/lượng.
Từ năm 2023, nhiều chuyên gia đã góp ý cần sửa đổi Nghị định 24. Việc SJC là thương hiệu vàng quốc gia duy nhất suốt nhiều năm qua đã gây ra độc quyền, trở thành nguyên nhân chính khiến giá vàng trong nước nhiều lần chênh cao bất hợp lý so với giá thế giới.
Tuy nhiên, đến nay Nghị định này vẫn chưa được sửa đổi.
Mới đây, Thủ tướng đã yêu cầu NHNN sửa đổi Nghị định 24 theo hướng rút gọn, phù hợp tình hình thực tế và hoàn thành trong tháng 6 này.
Tại buổi làm việc ngày 28/5 với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu xóa bỏ thế độc quyền vàng miếng trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý nhưng có thể cấp phép cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất.
Tổng Bí thư nhấn mạnh, cơ chế chính sách quản lý thị trường vàng tuy đã có điều chỉnh, bổ sung tích cực nhưng vẫn chậm đổi mới. Chính sách hiện hành chưa theo kịp sự phát triển của thị trường và thực tiễn.
Điều tiết thị trường vàng còn hạn chế
Chia sẻ với PV VietNamNet, PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên cao cấp Trường Đại học Kinh tế TP.HCM nhận định, việc điều tiết thị trường vàng thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế.
“Hạn chế không nằm ở chỗ thiếu khả năng kiểm soát, mà do ưu tiên chính sách đang nghiêng về mục tiêu tăng trưởng kinh tế và ổn định tỷ giá. Muốn ổn định thị trường vàng, điều kiện tiên quyết là phải đảm bảo nguồn cung. Tuy nhiên, nguồn cung trong nước hiện rất khan hiếm, dẫn đến nhiều bất cập. Do đó, cần giải quyết vấn đề từ gốc,” ông Huân nhấn mạnh.
Theo ông, để xử lý triệt để bài toán nguồn cung, cần xây dựng các mô hình mới như sàn giao dịch vàng hoặc hệ thống vàng tín chỉ... Đây mới là hướng đi có thể giải quyết căn cơ những tồn tại hiện nay.
TS Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, cho hay, có trách nhiệm của NHNN trong việc quản lý thị trường vàng theo Nghị định 24 và nghị định này đã lạc hậu.
“Không sửa đổi Nghị định 24 thì ngân hàng Trung ương cũng không tùy tiện làm trái với nghị định này được”, ông Nghĩa nhấn mạnh.
Đề cập đến loạt kết luận thanh tra vừa được Thanh tra Ngân hàng Nhà nước công bố, cho thấy nhiều sai phạm tại các doanh nghiệp kinh doanh vàng, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng nguyên nhân sâu xa xuất phát từ cơ chế. Cụ thể, Nghị định 24 cấm nhập khẩu vàng, đồng thời trao độc quyền nhập khẩu cho ngân hàng Trung ương từ năm 2012, khiến nguồn cung vàng trong nước bị hạn chế, dẫn đến tình trạng vàng lậu gia tăng.
“Khi các công ty kinh doanh vàng buộc phải mua vàng trôi nổi để duy trì hoạt động, cơ quan chức năng tiến hành truy xuất nguồn gốc, buộc doanh nghiệp tìm cách đối phó và từ đó phát sinh sai phạm. Vấn đề nằm ở chỗ không có nguồn cung chính thức. Đây là lỗi từ chính Nghị định 24”, ông Nghĩa nhấn mạnh.
Ông Lê Xuân Nghĩa đề xuất cần cho phép nhập khẩu vàng tự do, chính thức như thông lệ quốc tế, hoặc thành lập sàn giao dịch vàng vật chất. Theo ông, sàn giao dịch này sẽ bán sỉ vàng cho các đơn vị mua buôn; sau đó, các đơn vị này sẽ phân phối lại cho người dân và các cửa hàng nhỏ được cấp phép kinh doanh vàng.
“Cách làm này sẽ đảm bảo tính công khai, minh bạch. Ngân hàng Trung ương có thể kiểm soát được lượng vàng nhập khẩu cũng như lượng ngoại tệ rút khỏi hệ thống. Nhờ đó, thị trường vàng sẽ không còn bị thao túng hay lũng đoạn,” ông Nghĩa nhấn mạnh.
