Bà mẹ 32 tuổi, Nasreen Khatoon cùng 2 con đang rơi vào cảnh đói khát. Họ sống trong một khu ổ chuột ở thủ đô New Delhi của Ấn Độ. "Có những ngày tôi có sữa trong bếp nhưng không có đường. Những ngày tôi có đường nhưng lại không sữa. Lo từng bữa, tôi không biết ngày mai có gì ăn không? Tôi không chắc liệu mình có sống sót qua cơn đói này hay không khi các con liên tục khóc vì đói", Khatoon chia sẻ với VICE World News.
Bên cạnh trà với sữa và đường, chế độ ăn uống của họ chủ yếu là bánh mỳ
Tình trạng nghèo đói cùng cực, lạm phát tăng vọt đang hoành hành ở Ấn Độ. Gần 800 triệu người Ấn Độ đang phụ thuộc vào chương trình an ninh lương thực của Chính phủ. Các nhà nghiên cứu ước tính có đến 100 triệu người Ấn Độ cần trợ cấp lương thực để tồn tại nhưng không nằm trong chương trình này, Khatoon là một trong số đó. Gần đây, chính phủ Ấn Độ đã thông báo rằng họ sẽ bổ sung thêm 10 triệu người nghèo đói nữa vào chương trình này. Khatoon hy vọng cô sẽ là một trong số những người may mắn nhận được thẻ suất ăn.
Dưới chân những toà nhà chọc trời ở Mumbai là những khu ổ chuột
Hai thế giới đối lập
Chỉ số đói nghèo toàn cầu (GHI) được công bố cách đây vài tuần đã đánh giá Ấn Độ là một trong những quốc gia đói nhất trên thế giới, xếp thứ 107 trong số 121 quốc gia thuộc danh sách đánh giá năm 2022.
Khủng hoảng đói nghèo trở thành vấn đề đáng báo động ở Ấn Độ. Vì quốc gia vốn là nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới và là quê hương của hàng trăm tỷ phú siêu giàu. Hơn một tháng trước khi chỉ số GHI được công bố, Gautam Adani, một doanh nhân Ấn Độ đã trở thành người giàu thứ 2 thế giới. Hiện ông đang xếp ở vị trí thứ 3 trong danh sách những tỷ phú giàu nhất thế giới theo đánh giá của Forbes và là người giàu nhất châu Á. Mukesh Ambani, cũng là doanh nhân giàu thứ 8 thế giới đến từ Ấn Độ.
Theo Oxfam, 10% người giàu Ấn Độ đang nắm giữ 77% tài sản của quốc gia này. Trên thực tế, từ năm 2018-2022, Ấn Độ ước tính 'sản sinh' ra 70 triệu phú mỗi ngày.
Anjali Bhardwaj, một nhà hoạt động nhân quyền liên quan đến chiến dịch Quyền được Lương thực chia sẻ: "Ngày nay có 2 Ấn Độ, một dành cho người giàu ngày càng giàu, hai là hàng triệu gia đình đang phải vật lộn để có đủ 2 bữa ăn mỗi ngày".
Trong khi người giàu đang ngày càng giàu lên ở Ấn Độ thì người nghèo ở đây đang chết vì đói. Bất chấp sự phủ nhận của chính phủ Ấn Độ về những trường hợp chết vì đói đang tăng lên ở quốc gia này. Vào tháng 8, Sanja Sardar, 30 tuổi, đến từ tây Bengal đã qua đời vì đói khi vợ chồng anh quyết định nhường suất ăn cho con. Trong khi đó chính phủ nói rằng Sardar chết vì bệnh lao. Tuy nhiên một cơ quan dân quyền lại phát hiện ra rằng người đàn ông này bị bỏ đói nhiều ngày trước khi chết.
Khu ổ chuột ở giữa thủ đô New Delhi
Năm 2020, cựu Bộ trưởng Tài chính Ấn Độ đã viết: "Chúng ta sẽ không bao giờ biết có bao nhiêu người chết vì đói vì không chính quyền nào thừa nhận điều này".
Sonia Kumari (5 tuổi) ở quận Agra của Uttar Pradesh đã qua đời sau không có có gì để ăn trong suốt 15 ngày. Vào ngày qua đời, cả gia đình cô bé đã phải nhịn đói suốt 2 tuần và chỉ nhận được một ít bánh quy đường từ những người hàng xóm. Cùng năm đó, cậu bé Aaris, 4 tháng tuổi cũng qua đời trong tiếng khóc nức nở. Mẹ của cậu, Nafisa không có sữa để nuôi con vì không có gì ăn trong nhiều ngày liền. Một đứa trẻ khác ở bang Jharkhand, Nimani, 5 tuổi cũng qua đời cùng năm đó sau khi cơn đói khiến em bất tỉnh.
Theo Oxfam, người lao động có mức lương tối thiểu ở vùng nông thôn Ấn Độ phải mất 914 năm mới có thể đạt được mức lương cao nhất mà một giám đốc điều hành tại công ty may mặc hàng đầu Ấn Độ kiếm được trong một năm.
Khi giải thích về sự chênh lệch giàu nghèo ở Ấn Độ, báo cáo của Oxfam cho biết: "73% của cải tạo ra trong năm 2014 thuộc về 1% người giàu nhất, trong khi khoảng 670 triệu người Ấn Độ chiếm một nửa số dân nghèo nhất chỉ tăng 1% tài sản của mình". Trên thực tế, tổng số tài sản của những người giàu nhất Ấn Độ cao hơn toàn bộ ngân sách liên bang của Ấn Độ trong năm tài chính 2018-2019, là hơn 296 tỷ USD.
Nguyên nhân của sự chênh lệch giàu nghèo
Himanshu, giáo sư kinh tế tại Đại học Jawaharlal Nehru ở New Delhi cho biết mặc dù Chính phủ Ấn Độ đang điều hành hệ thống phân phối lương thực công cộng lớn nhất thế giới nhưng hệ thống này vẫn còn nhiều lỗ hổng, sai sót và thường xuyên thiếu vốn. "Bất chấp những nỗ lực của chính phủ, quy mô của vấn đề là rất lớn nên đòi hỏi nhiều nỗ lực và can thiệp hơn nữa", ông Himanshu nói.
"Dữ liệu cho thấy rằng việc phân bổ ngân sách trong chương trình an ninh lương thực hoặc y tế đã giảm đáng kể trong những năm qua. Đó là lý do chỉ số đói nghèo phản ánh tình trạng đáng báo động ở Ấn Độ", Pravas Ranjan Mishra, trưởng nhóm nghiên cứu tại Oxfam, nhận định.
Với trường hợp của Sonia, Namani và Aaris, tất cả đều qua đời vì đói, gia đình của họ không được cấp thẻ khẩu phần, để được trợ cấp ngũ cốc. Mặc dù tiếp cận thực phẩm là quyền cơ bản ở Ấn Độ nhưng chỉ một số lượng hạn chế người dân có thể được cấp thẻ theo luật.
Mishra nói thêm rằng chính sách đánh thuế của Ấn Độ là một phần nguyên nhân. "Chính sách thuế là nguyên nhân chính dẫn đến bất bình đẳng ở Ấn Độ. Nó khắc nghiệt với người nghèo hơn người giàu".
Khatoon cùng các con bên ngoài ngôi nhà của mình
Ấn Độ từng có thuế tài sản nhưng đã bị chính phủ bãi bỏ vào năm 2015. Điều này bất chấp cả nước có hơn 142 tỷ phú. Chính phủ Ấn Độ cũng cắt giảm thuế doanh nghiệp vào năm 2019 dẫn đến khoản lỗ tài chính gần 22 triệu USD trong 2 năm.
Tuy nhiên thuế gián thu trong nước đã tăng lên. Hiện tại, một người lao động bình thường và một triệu phú cùng trả một khoản thuế khi mua gói bơ, gần 12%.
"Giá nhiên liệu và thuế gián thu tăng đã đẩy giá các mặt hàng thiết yếu, bao gồm cả thực phẩm. Điều này dẫn đến tình trạng mất an ninh lương thực và suy dinh dưỡng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ", Bhardwaj nói thêm.
Còn theo ông Himanshu, đói nghèo song hành cùng bất bình đẳng thu nhập. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là nếu bất bình đẳng được giảm bớt thì nạn đói sẽ được giải quyết.
"Đánh thuế người giàu sẽ tạo thêm nguồn lực cho chính phủ, nhưng trừ khi những nguồn lực đó hướng đến an sinh xã hội, nó sẽ không dẫn đến bất kỳ thay đổi nào", ông Himanshu giải thích.
