Thời gian gần đây, khắp mạng xã hội đang “sốt sình sịch” với hình ảnh một món ăn xanh lè trông cực kỳ lạ mắt, được mệnh danh là đặc sản mùa đông Tây Bắc. Điều khiến người ta ngạc nhiên là nguyên liệu làm nên món này lại chính là thứ mà nhiều người từng nghĩ “cái ngữ bỏ đi” chính là rêu bám trên đá. Nhưng qua bàn tay khéo léo của đồng bào vùng cao, rêu đã trở thành món ngon có một không hai, khiến thực khách ăn rồi nhớ mãi.
Ở vùng đồng bằng, rêu thường chỉ được nhìn thấy bám trên vách đá hay những nơi ẩm ướt và bị coi là thứ vô dụng. Nhưng với đồng bào dân tộc Thái, Mường, Nùng hay Mông ở Tây Bắc, rêu lại là “của ngon trời cho", họ biến loại rêu này thành món ăn ngon nức tiếng mỗi độ đông về. Rêu đá không chỉ là nguyên liệu để chế biến mà còn gắn với câu chuyện truyền thuyết tình yêu của đôi trai gái người Thái xưa kia, mang ý nghĩa biểu tượng cho lòng chung thủy.
Ở Tây Bắc, rêu thường bám vào gờ đá ở lòng suối, lòng sông, và được phân loại thành ba nhóm: cui (rêu sợi mảnh, hơi sẫm màu), cay (rêu xanh mọc rời rạc), và tau (rêu mọc thành từng mảng lớn, dễ thu lượm). Nghe có vẻ đơn giản, nhưng để thu hoạch được rêu ngon thì chẳng dễ chút nào bởi người hái phải lội xuống suối, dùng tay khéo léo quơ ngang để chọn từng mảng rêu non. Rêu chỉ sống được khoảng 7 ngày, nên phải chọn đúng thời điểm. Nếu để rêu quá ngày, chúng sẽ chuyển sang màu trắng và không còn sử dụng được nữa. Có thể nói, việc tìm rêu cũng giống như săn "thực phẩm tươi" vậy, vừa đòi hỏi kinh nghiệm, vừa cần sự tỉ mỉ.
Nếu nghĩ hái rêu đã vất vả thì phần sơ chế còn "khó nhằn" hơn gấp bội. Những mảng rêu đầy nước phải được để ráo, sau đó đập kỹ trên thớt để loại bỏ tạp chất. Đây không chỉ là bước làm sạch mà còn là cách giữ lại màu xanh tự nhiên và dưỡng chất của rêu. Kỹ thuật đập rêu đòi hỏi sự khéo léo: không được đập quá mạnh khiến rêu nát, cũng không quá nhẹ để còn sót tạp chất. Sau công đoạn này, rêu được đem chế biến ngay để giữ độ tươi ngon.
Trong số các cách chế biến rêu, rêu nướng chắc chắn là món khiến thực khách mê mẩn nhất. Rêu non sau khi làm sạch được tẩm ướp với hạt dổi, sả, mùi tàu và các gia vị đặc trưng. Người dân sẽ bọc rêu trong lá dong hoặc lá chuối, kẹp bằng tre rồi nướng trên than hồng. Khi rêu chín, mùi thơm của gia vị hòa quyện với hương rêu tự nhiên tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.
Cắn một miếng rêu nướng, bạn sẽ cảm nhận được vị mặn nhẹ, ngọt thanh cùng chút cay nồng đọng lại trên đầu lưỡi. Đây không chỉ là món ăn, mà còn là sự kết hợp tinh tế của các hương vị núi rừng. Rêu nướng thường được dùng kèm với cá suối, thịt lợn hoặc gà bản, làm nên bữa cơm thịnh soạn chào đón khách quý.
Không chỉ là món ăn đặc sắc, rêu đá còn được người dân Tây Bắc xem như một phương thuốc quý. Rêu có tính mát, giúp lưu thông khí huyết, giải độc, giải nhiệt, ổn định huyết áp và tăng sức đề kháng. Với những ai quan tâm đến sức khỏe, rêu còn là nguồn chất xơ tự nhiên, hỗ trợ giảm mỡ máu và phù hợp với người ăn kiêng. Chính những giá trị dinh dưỡng này đã làm nên sức hút đặc biệt cho món rêu đá.
Nếu có dịp ghé thăm Tây Bắc vào mùa đông, đừng quên thử món rêu đá, đặc sản "xanh lè" nhưng đầy hấp dẫn của vùng đất này. Hãy để bản thân được trải nghiệm hương vị độc lạ, để rồi nhận ra rằng những điều bình dị nhất đôi khi lại để lại ấn tượng sâu sắc nhất. Món ăn này không chỉ ngon mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo của người dân vùng cao, biến những gì tưởng chừng vô giá trị thành đặc sản làm say lòng người.
