Nhiều người "làm không đủ sống"
Một khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Tổ chức di cư quốc tế IOM với 1.200 lao động di cư và 41 doanh nghiệp ở TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương cho thấy, thách thức lớn nhất với người lao động là kiếm đủ thu nhập để trang trải chi phí sinh hoạt.
Ngoài ra, họ còn đối mặt khó khăn về chi phí học hành cho con cái, tìm chỗ trọ phù hợp, thủ tục hộ tịch, giấy tạm trú, tạm vắng và tiếp cận y tế.
Trong đó, nhà trọ giá rẻ và đạt tiêu chuẩn tối thiểu vẫn là thách thức lớn. Khoảng cách giữa những nhu cầu thực tế của người lao động và các chính sách phúc lợi xã hội càng khiến họ thêm khó trụ lại.
Nhiều người phải gửi con cho ông bà, đi làm xa với hy vọng kiếm được thu nhập cao hơn để lo chi phí ăn uống, giáo dục, chăm sóc sức khỏe. Nhưng khi nông thôn có nhiều cơ hội hơn, họ lại mong trở về quê để đoàn tụ với gia đình.
Khảo sát 1.200 lao động di cư về những khó khăn đang gặp phải năm 2022. Số liệu từ VCCI và Tổ chức di cư quốc tế IOM
ẢNH: UYỂN NHI
Chia sẻ với Báo Thanh Niên, chị X.N (quê Nghệ An) kể rằng sau 13 năm mưu sinh ở TP.HCM, khoảng 2 năm trở lại đây, việc buôn bán ngày càng khó khăn. Chi phí sinh hoạt đắt đỏ, mỗi tháng gánh quá nhiều khoản chi. Lương công nhân chỉ khoảng 4 - 5 triệu đồng/tháng nếu làm giờ hành chính.
Trong khi đó, thuê trọ khoảng 1,5 triệu đồng/phòng, cộng thêm điện nước gần 2 triệu đồng, chiếm gần một nửa thu nhập.
"Đó là quyết định đúng đắn. Ở quê giờ không thiếu ngành nghề, lương bổng cũng chẳng thua kém thành phố, trong khi đồ ăn thức uống lại rẻ. Quan trọng hơn là được sống gần người thân, hàng tháng cũng không phải lo tiền trọ, điện nước, áp lực vơi đi hẳn", chị N. nói.
Nhiều bạn đọc cũng chia sẻ quan điểm tương tự: làm công nhân ở TP.HCM lương thấp nhưng chi phí cao, từ tiền trọ, xăng xe, điện nước..., đến cuối tháng chẳng còn bao nhiêu, trong khi về quê làm lại có dư.
Còn anh Nguyễn Hồng Chuyên cho rằng, khó khăn lớn hơn còn đến từ việc xin tạm trú. Anh Chuyên vào TP.HCM làm việc nhưng thủ tục phức tạp khiến chủ trọ không muốn hỗ trợ, con cái khó đăng ký học trường công, nên đành chọn về quê.
Trằn trọc tâm tư người ở lại
Chiều muộn cuối tháng 9.2025, chúng tôi tìm đến căn trọ chừng 9 m2 của gia đình chị Cẩm Tú (40 tuổi, quê Trà Vinh) nằm sâu trong con hẻm Đoàn Thị Điểm, cách Khu công nghiệp Sóng Thần (phường Dĩ An, TP.HCM) chừng 1 km.
Vừa đi làm về, chị tất bật nấu bữa tối giản dị với cá kho, canh rau. Chị nói, làm công nhân giờ khó khăn, bữa ăn đạm bạc nhưng có gia đình quây quần là vui. Những ngày nhận lương, chị mới đãi cả nhà bữa cơm "sang" hơn.
Chị Tú rời quê lên TP.HCM "kiếm sở mần" từ năm 16 tuổi. Những năm đầu, chị làm công nhân giày da suốt 5 năm nhưng không được đóng bảo hiểm xã hội.
Đến năm 2006, chị chuyển sang công ty sản xuất túi xách Pungkook và gắn bó đến nay gần 20 năm. Nhớ lại ngày đầu đi làm, mức lương của chị vỏn vẹn 600.000 đồng/tháng.
Mỗi năm công ty hứa tăng 5% nếu đủ điều kiện, nhưng gần 2 thập kỷ qua, số lần được tăng lương chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hiện tại, thu nhập của chị Tú 9,6 triệu đồng/tháng.
Chị Tú gắn bó với công ty Pungkook 20 năm, chị nói có ý định bỏ phố về quê
ẢNH: NI NA
Chồng chị Tú làm nghề lái xe đưa đón công nhân ở Khu công nghiệp Long Thành (Đồng Nai), thu nhập khoảng 10 triệu đồng/tháng. Thế nhưng, sau khi trang trải chi phí sinh hoạt, nuôi con và gửi tiền về quê phụng dưỡng cha mẹ già, hầu như chẳng còn dư dả.
Có những tháng túng thiếu, chị phải chạy vạy hàng xóm vài trăm nghìn, đợi đến ngày 10 lĩnh lương mới kịp trả.
Nửa năm nay, nhiều công nhân trong xưởng nghỉ việc về quê. Thấy đồng nghiệp lần lượt rời bỏ thành phố, chị Tú cũng nhiều lần nghĩ ngợi. "Ở quê có 2 công ruộng trồng dừa, chưa cho trái nhưng cũng không lo đói. Tuy vậy, thu nhập không đủ nuôi con, nên tôi phải ở lại", chị chia sẻ.
Chị Tú đã 40 tuổi, ngậm ngùi rằng khó xin vào công ty khác. Hơn nữa, con trai mới học lớp 8 nên gia đình cố bám trụ ở TP.HCM vì muốn cho con có môi trường học tập tốt, sau này có cái nghề để tự nuôi sống bản thân.
Mỗi tháng nếu dư được vài triệu, chị Tú cố cất lại, mong một ngày dành đủ 200 triệu để về quê làm ăn. Nhưng với chị, đó vẫn là giấc mơ xa.
Chị Tú tranh thủ dọn dẹp sau khi tan ca
ẢNH: NI NA
"Lao động nhập cư ở TP.HCM giảm là xu hướng tất yếu"
Tại buổi họp báo cung cấp các vấn đề kinh tế - xã hội cuối tháng 8.2025 ở TP.HCM, ông Phạm Thành Nhân, Phó giám đốc Sở Nội vụ TP.HCM, nhìn nhận đây là xu hướng tất yếu, phản ánh sự phát triển đồng đều hơn của kinh tế cả nước. Xu hướng này mang đến cho TP.HCM cả thách thức lẫn cơ hội.
Nguyên nhân chủ yếu là nhiều địa phương đã phát triển khu công nghiệp, tạo việc làm tại chỗ, trong khi chi phí sinh hoạt cao cùng áp lực lớn ở TP.HCM khiến lao động có xu hướng quay về quê.
Bên cạnh đó, không ít công ty mất đơn hàng, buộc phải thu hẹp sản xuất, càng làm tình hình thêm khó khăn.
Thách thức trước mắt là sự thiếu hụt lao động phổ thông trong một số ngành như dệt may, da giày, buộc doanh nghiệp phải tăng chi phí để giữ chân nhân lực.
Nhưng ở chiều ngược lại, đây cũng là cơ hội để TP.HCM giảm áp lực hạ tầng xã hội, từ giao thông, y tế đến giáo dục.
Đồng thời, cũng là động lực cho doanh nghiệp đầu tư khoa học - công nghệ, nâng cao năng suất, phù hợp với định hướng chuyển đổi mô hình kinh tế. Hạn chế tối đa những ngành nghề thâm dụng lao động.
Lao động rời TP.HCM là xu hướng tất yếu, phản ánh sự phát triển đồng đều hơn của kinh tế cả nước
ẢNH: NHẬT THỊNH
Theo Sở Nội vụ TP.HCM, các doanh nghiệp khi đầu tư vào TP.HCM cần tính toán kỹ, còn thành phố cũng phải chủ động sàng lọc trong việc tiếp nhận dự án.
Nhiều lao động nhập cư rời TP.HCM vì không kham nổi chi phí, áp lực công việc... và chọn gắn bó ở quê. Vậy, TP.HCM cần làm gì để giữ chân lực lượng lao động?
