Bình hiện là nhân viên truyền thông tại TP HCM. Công việc buộc anh phải lên mạng xã hội để tìm hiểu các xu hướng. "Thời gian gần đây, tôi thường bị cuốn vào một video ngắn nào đó", Bình kể. "Ban đầu cũng chỉ định xem nội dung đó là gì, nhưng xem xong họ lại chuyển tiếp sang một video cũng hấp dẫn, vậy là lại mất thời gian thêm".
Buổi tối trước khi đi ngủ, Bình thường lướt mạng xã hội để cập nhật thông tin từ bạn bè. Thế nhưng sau khi thấy một video ngắn được phát tự động, anh lại mất nguyên đêm chìm trong nội dung dạng này.
Một người dùng đang xem video ngắn trên TikTok. Ảnh: Lưu Quý
Video ngắn là dịch vụ làm nên tên tuổi của TikTok, trước khi lan sang các mạng xã hội khác. Trên Instagram và Facebook của Meta, loại hình này có tên Reels, còn trên YouTube là Shorts, thường có thời lượng giới hạn trong 60 giây. Tuy nhiên, không ít người cho biết họ mất nhiều giờ đồng hồ cho video ngắn như vậy.
"Khó mà xem một video rồi dừng được", Thanh Thủy, một sinh viên tại Hà Nội, cho biết. Thủy và bạn bè không chỉ xem, mà còn muốn tự tạo cho mình những video như vậy để chia sẻ với mọi người. Để làm video ngắn hấp dẫn, cô thường xem nội dung này trong lúc rảnh rỗi để học hỏi, tìm âm thanh nền phù hợp. "Có lần gặp một trào lưu trên TikTok, tôi xem hàng trăm video trên đó, rồi lại mở Reels để xem từ những người dùng khác nữa", Thủy kể. Thậm chí, có những lần cô nhận mình "cuộn trong vô thức", tức xem lướt theo thói quen mà không để ý đến nội dung.
Tuấn Anh, 35 tuổi, cũng từng nghĩ sẽ miễn nhiễm với video ngắn - loại hình anh gọi là "trào lưu của trẻ con". Tuy nhiên sau khi tò mò xem thử video đầu tiên, mạng xã hội này gợi ý cho anh thêm video thứ hai. "Chỉ định xem cho biết, thế mà hôm đấy tôi cũng mất hơn một tiếng đồng hồ khi hầu hết các video không thể tua nhanh hay chuyển đoạn, nên dù có mở đầu không hay vẫn phải cố xem hết và tốn thời gian", anh giải thích.
Sự cạnh tranh của các mạng xã hội cũng là một trong những yếu tố thúc đẩy người dùng dành nhiều thời gian hơn cho video ngắn. Trên ứng dụng Facebook, sau khoảng ba bài viết, video ngắn sẽ xuất hiện với kích thước lớn trên màn hình điện thoại để dụ người dùng vào xem. Sau khi ra mắt Reels, Instagram thay đổi giao diện đưa nút Reels vào vị trí chính giữa, đồng thời ưu tiên hiển thị khi người dùng lướt mạng xã hội.
Trong báo cáo kết quả kinh doanh quý 1/2022 hồi tháng 4, Meta cho biết tính năng Reels hiện chiếm hơn 20% thời gian của người dùng trên Instagram. Các loại hình video như Reel, Watch cũng chiếm 50% thời gian người dùng dành cho Facebook. Trong khi tại YouTube, Shorts tạo ra 30 tỷ lượt xem mỗi ngày, gấp bốn lần so với năm ngoái, theo Giám đốc điều hành Google Sundar Pichai. TikTok không tiết lộ số lượt xem hàng ngày trên nền tảng. Tuy nhiên vào tháng 10 năm ngoái, mạng xã hội này cho biết đã đạt một tỷ người dùng hoạt động hàng tháng.
Vì sao video ngắn gây nghiện?
Trang Bridge Chronicle dẫn lời nhà nghiên cứu Philipp Lorenz-Spreen của Viện Phát triển Con người Max Planck rằng "nội dung đang ngày càng tăng về lượng, khiến người dùng mất dần sự chú ý, thôi thúc họ chuyển sang một nội dung mới mẻ hơn". "Các nền tảng đã tạo ra định dạng phù hợp với khung thời gian này. Ví dụ trên Reels, bạn có thể cuộn xem hàng triệu video có độ dài 10-15 giây một cách dễ dàng", Lorenz-Spreen nói.
Với cách làm trên, các video ngắn duy trì được sự chú ý của người dùng, khiến họ kỳ vọng sẽ có những nội dung mới và thú vị hơn ở phía sau, từ đó thực hiện cuộn liên tục. Trong khi đó, các nền tảng cũng tận dụng đặc tính này để "gây nghiện" cho người dùng.
Theo Tech Crunch, thuật toán đề xuất là một trong những lý do khiến TikTok gây nghiện. Trong khi đó, CEO Mark Zuckerberg của Meta cũng khẳng định nội dung trên mạng xã hội của mình, bao gồm cả Reels, đang được đề xuất bởi hệ thống AI mạnh mẽ, vì vậy có thể tăng thời gian người dùng xem video ngắn.
Tuy nhiên, việc phổ biến các video ngắn có thể gây ra nhiều hệ lụy. Theo nghiên cứu được Bridge Chronicle chia sẻ, sử dụng các nền tảng video ngắn sẽ khiến người dùng ngày càng giảm sự chú ý của mình vào một nội dung nào đó. Bên cạnh đó, thói quen này cũng gây ảnh hưởng đến tâm lý, mất thời gian của người dùng.
Trong trường hợp của Tuấn Anh, kết quả thống kê thời thời gian sử dụng trên iPhone cho thấy anh đã tốn hàng chục giờ đồng hồ một tuần cho những app này. "Tôi có thể sẽ phải cài giới hạn thời gian cho những ứng dụng này, thậm chí xóa app", anh nói.
