Khác biệt với những khu công nghiệp sinh thái truyền thống trên thế giới vốn thường thiên về kỹ thuật và tài chính, Nam Cầu Kiền phát triển theo hướng hòa quyện giữa kinh tế tuần hoàn, giá trị nhân văn, và di sản văn hóa Việt Nam. Đây là mô hình đặc sắc và hiếm gặp trong bối cảnh công nghiệp hóa hiện nay.
Hệ thống tiêu chí sinh thái theo chuẩn quốc tế tại Nam Cầu Kiền
Dưới sự hướng dẫn của Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO), Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) và Bộ Kế hoạch & Đầu tư, khu công nghiệp Nam Cầu Kiền đã xây dựng hệ thống tiêu chí sinh thái nhằm định hướng phát triển theo hướng bền vững.
Nam Cầu Kiền áp dụng các giải pháp tái sử dụng tài nguyên triệt để: nước thải sau xử lý được tái sử dụng để tưới cây và phục vụ sản xuất; chất thải rắn được chuyển hóa thành nguyên liệu đầu vào cho các doanh nghiệp khác, hình thành mô hình cộng sinh công nghiệp; năng lượng mặt trời và các nguồn năng lượng tái tạo được khai thác ngay trong nhà xưởng nhằm giảm phụ thuộc vào điện lưới và giảm phát thải.
KCN hình thành một hệ sinh thái khép kín, nơi doanh nghiệp A có thể chia sẻ chất thải hoặc phụ phẩm với doanh nghiệp B để sử dụng như nguyên liệu đầu vào – một ví dụ điển hình của cộng sinh công nghiệp. Ngoài ra, Nam Cầu Kiền đã hiện thực hóa mô hình “vườn ươm kinh tế tuần hoàn” bằng các giải pháp cụ thể như sản xuất phân compost từ bùn thải hoặc tận dụng tro bay trong sản xuất vật liệu xây dựng.
Nam Cầu Kiền sở hữu hệ thống hạ tầng hiện đại, bao gồm mạng lưới cây xanh đa tầng, phân tách hệ thống thoát nước mưa và nước thải, cùng các công trình đạt chuẩn xanh EDGE (chứng chỉ quốc tế do IFC – thuộc WB phát triển). Không gian công nghiệp được thiết kế như một quần thể sinh thái, với hồ điều hòa, công viên xanh và tuyến cây di sản tạo nên cảnh quan hài hòa, thân thiện với môi trường.
KCN đầu tư xây dựng Trung tâm giám sát môi trường thông minh, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số trong quản lý phát thải. Đồng thời, các doanh nghiệp được hướng dẫn tích hợp tiêu chuẩn ESG, ISO 14001 và khuyến khích báo cáo phát thải tự nguyện. Ngoài ra, các hoạt động giáo dục sinh thái và tương tác cộng đồng thường xuyên được tổ chức, giúp lan tỏa tinh thần bảo vệ môi trường đến người lao động và cư dân địa phương.
Khu công nghiệp sinh thái quốc tế điển hình
Trên thế giới, nhiều khu công nghiệp sinh thái đã đạt thành tựu về kỹ thuật, công nghệ và quản lý môi trường. Tuy nhiên, phần lớn vẫn tập trung vào hiệu quả vận hành, chưa quan tâm đúng mức đến yếu tố văn hóa, bản sắc địa phương và sự tham gia của cộng đồng.
Kalundborg (Đan Mạch) là mô hình cộng sinh công nghiệp đầu tiên, nơi các nhà máy liên kết thông qua trao đổi năng lượng, nước và nguyên liệu đầu vào. Dù tiên phong về kỹ thuật, mô hình này chủ yếu dựa vào giải pháp công nghệ và hiệu quả kinh tế, chưa lồng ghép yếu tố xã hội - văn hóa vào chiến lược phát triển.
Kitakyushu (Nhật Bản) nổi bật với năng lực kiểm soát ô nhiễm và công nghệ xử lý chất thải hiện đại, góp phần vào quá trình tái thiết đô thị xanh. Tuy nhiên, cách tiếp cận vẫn nặng về kỹ thuật, thiếu sự tích hợp yếu tố con người và bản sắc địa phương.
Changi (Singapore) là ví dụ tiêu biểu về mô hình logistics xanh, kết nối cảng biển, sân bay và công nghệ thông tin nhằm giảm phát thải và tối ưu vận hành. Dù hiện đại và toàn cầu hóa, mô hình này thiếu gắn kết với không gian văn hóa – xã hội bản địa.
Những điểm khác biệt nổi bật so với các KCN sinh thái quốc tế
So với nhiều khu công nghiệp sinh thái quốc tế, Nam Cầu Kiền có một số đặc điểm khác biệt:
Định hướng phát triển: Mô hình này kết hợp giữa hiệu quả kỹ thuật và yếu tố văn hóa – xã hội bản địa, thay vì chỉ tập trung vào vận hành công nghệ như phần lớn mô hình quốc tế.
Chủ đầu tư: Dự án do một doanh nghiệp tư nhân trong nước – Tập đoàn Shinec – phát triển, khác với nhiều mô hình quốc tế vốn do nhà nước hoặc các tập đoàn đa quốc gia triển khai.
Sản phẩm tái chế: Ngoài xử lý nước và năng lượng, khu công nghiệp này còn phát triển chu trình tái chế chất thải hữu cơ thành phân bón, vật liệu xây dựng và các sản phẩm phụ trợ khác.
Mô hình mở: Thay vì vận hành khép kín, Nam Cầu Kiền hướng đến hệ sinh thái mở, với khả năng chia sẻ, huấn luyện và chuyển giao mô hình cho các đối tác khác.
Văn hóa doanh nghiệp: Các doanh nghiệp hoạt động trong khu được khuyến khích tuân thủ nguyên tắc bảo vệ môi trường và gắn kết cộng đồng – một yếu tố chưa phổ biến tại nhiều KCN khác.
Tác động xã hội: Mô hình này được một số ý kiến đánh giá là góp phần củng cố niềm tin vào năng lực nội địa trong phát triển khu công nghiệp theo hướng sinh thái.
Với những nỗ lực và kết quả nổi bật, Nam Cầu Kiền đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng UNIDO lựa chọn là mô hình điểm đầu tiên của Việt Nam về khu công nghiệp sinh thái. Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò tiên phong và tầm ảnh hưởng của mô hình.
Nam Cầu Kiền là một trong những khu công nghiệp tiên phong áp dụng mô hình chuyển đổi KCN sinh thái theo hướng dẫn của Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam, UNIDO và GIZ. Trong quá trình phát triển, khu công nghiệp này đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí sinh thái do các tổ chức quốc tế khuyến nghị, trở thành một ví dụ thực tiễn tiêu biểu cho khả năng chuyển đổi sang mô hình công nghiệp bền vững tại Việt Nam.
Đồng thời, Nam Cầu Kiền cũng tiên phong trong việc áp dụng các tiêu chuẩn toàn cầu như IPIECA, ESG và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc. Những tiêu chuẩn này giúp khu công nghiệp không ngừng cải thiện, tiến tới phát triển toàn diện và hội nhập sâu rộng với các xu thế toàn cầu.
Dựa trên những nền tảng đã xây dựng, Nam Cầu Kiền đặt mục tiêu trở thành khu công nghiệp sinh thái kiểu mẫu tại Việt Nam, nơi kinh tế tuần hoàn gắn kết với văn hóa trong một hệ sinh thái phát triển bền vững.
Tầm nhìn này được định hình qua ba trụ cột chính:
Sinh thái thực chất: Mô hình hướng đến tính tuần hoàn và tương hỗ rõ ràng, với dữ liệu minh bạch trong vận hành và quản trị, thay vì chỉ dừng ở yếu tố hình thức.
Sinh thái văn hóa: Không gian và hoạt động tại khu công nghiệp gắn với bản sắc Việt, chú trọng gìn giữ giá trị truyền thống và văn hóa địa phương.
Sinh thái cộng đồng: Mỗi doanh nghiệp và cá nhân tham gia được khuyến khích xây dựng cộng đồng hài hòa, chia sẻ trách nhiệm và cùng hướng tới phát triển bền vững.
Nam Cầu Kiền là một trong những khu công nghiệp sinh thái đầu tiên tại Việt Nam, hướng tới mô hình phát triển không tách rời giữa kinh tế, môi trường và yếu tố văn hóa - xã hội. Với cách tiếp cận tích hợp giữa kỹ thuật, quản trị và giá trị bản địa, khu công nghiệp này bước đầu thể hiện một hướng đi khác so với mô hình công nghiệp truyền thống.
Từ một vùng đất công nghiệp thông thường, Nam Cầu Kiền đang chuyển mình theo định hướng đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Nơi đây dần trở thành không gian của các doanh nghiệp có trách nhiệm môi trường và gắn kết cộng đồng. Quá trình phát triển này phản ánh một phần xu hướng mới trong quy hoạch khu công nghiệp tại Việt Nam - nơi yếu tố "xanh" được hiểu không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là định hướng phát triển dài hạn.
