Một tiểu thương kinh doanh dịch vụ ăn uống 20 năm tại chợ Mơ (Hà Nội) cho biết cô chuẩn bị sẵn nhiều tài khoản để khách hàng chuyển khoản. Cô giải thích, một tài khoản dùng để liên kết với sở thuế, các tài khoản còn lại thì không. Lý do được đưa ra là để “phòng khi trục trặc”.
Người này khẳng định bản thân “không trốn thuế”. Tuy nhiên, áp lực tài chính là có thật và được lượng hóa bằng con số. Mức thuế khoán hàng tháng của cô đã tăng từ 300.000 đồng lên gấp đôi, chưa bao gồm 600.000 đồng thuế môn bài mỗi năm.
Vấn đề cốt lõi nằm ở giá bán. Việc tính thuế trên doanh thu thực tế buộc cô phải điều chỉnh giá. “Ly chè 20.000 đồng, nay tính thuế trên doanh thu thì phải tăng lên 30.000 đồng. Không có ai mua”, cô nói.
Chuẩn bị sẵn nhiều tài khoản để khách thanh toán. (Ảnh: Đức Huy).
Động thái của người bán nói trên đặt trong bối cảnh một sự thay đổi chính sách sâu rộng, có hiệu lực từ ngày 1/6/2025. Thay đổi này tác động trực tiếp đến 3,6 triệu hộ kinh doanh trên cả nước.
Cốt lõi của chính sách là việc áp dụng hóa đơn điện tử bắt buộc và điều chỉnh phương pháp tính thuế. Doanh thu không còn được ước đoán theo hình thức khoán, mà sẽ dựa hoàn toàn vào dữ liệu hóa đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế.
Quy định này đặc biệt nhắm vào các hộ kinh doanh trong lĩnh vực ăn uống, bán lẻ, khách sạn... có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm.
Sự chuyển đổi này mang tính bắt buộc. Hộ kinh doanh phải đầu tư chi phí cho hệ thống máy tính tiền và phần mềm, có thể tốn từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng. Ngoài ra, thuế VAT phải được tách riêng và thể hiện rõ trên hóa đơn, chấm dứt tình trạng gộp thuế vào giá bán như trước đây.
Theo chuyên gia F&B, Giám đốc Học Viện Concepts (VCS) Nguyễn Thái Bình, chính sách mới đang buộc các hộ kinh doanh phải dịch chuyển tư duy từ “ẩn mình” sang “minh bạch”. Ông nhận định: “Các quán ăn, nhà hàng nhỏ dạng hộ Kinh doanh trước đây ‘né’ thuế giờ buộc kê khai chi tiết”.
Chuyên gia F&B, Giám đốc Học Viện Concepts (VCS) Nguyễn Thái Bình. (Ảnh: iPOS.vn).
Sự minh bạch này tạo ra một bài toán tiến thoái lưỡng nan: Nếu không tăng giá, khi doanh thu được ghi nhận đầy đủ, thuế phải nộp sẽ tăng lên. “Nếu không điều chỉnh giá bán hoặc tối ưu chi phí, biên lợi nhuận sẽ mỏng dần”, ông phân tích.
Nếu tăng giá, lại đối mặt với nguy cơ mất khách. Trong bối cảnh “người tiêu dùng 2025 đang thắt chặt chi tiêu”, một quyết định tăng giá không khéo léo có thể khiến doanh nghiệp “mất khách trung thành ngay lập tức”. Thực tế, có tới “50% doanh nghiệp F&B chọn không tăng giá để giữ khách” - theo báo cáo từ iPOS & Nestlé.
Đây là một mâu thuẫn trực diện. Việc bỏ thuế khoán theo Nghị quyết 68 khiến “điều chỉnh giá gần như bắt buộc”. Nhưng làm thế nào để tăng giá mà không mất khách hàng là câu hỏi quyết định sự sống còn.
Ông Bình nhấn mạnh: “Tăng như thế nào, vào lúc nào, và với ai – mới là yếu tố quyết định doanh nghiệp phát triển như thế nào trong tương lai”.
Cách tiếp cận của người tiểu thương tại chợ Mơ phản ánh tư duy đối phó ngắn hạn. Trong khi đó, chuyên gia Nguyễn Thái Bình đề xuất một hướng đi chiến lược hơn: chuyển từ tư duy “trốn thuế” sang “tối ưu thuế”.
Vị chuyên gia đưa ra các giải pháp cụ thể. Đầu tiên là tăng giá thông minh, không tăng đồng loạt. Có thể giữ nguyên giá các sản phẩm cốt lõi (core product), đồng thời tăng giá các sản phẩm khác một cách từ từ.
Kết hợp các chương trình khuyến mãi, tăng size, tặng kèm topping, hoặc xây dựng chương trình khách hàng thân thiết để gia tăng giá trị cảm nhận cho khách hàng, khiến họ cảm thấy “lời hơn”.
Thứ hai là tối ưu vận hành, rút gọn thực đơn, tập trung vào các món có lợi nhuận cao. Cân nhắc “loại bỏ nhóm món bán thấp - lợi nhuận thấp” để giảm chi phí và vận hành tinh gọn hơn.
Việc chuẩn bị nhiều tài khoản ngân hàng cho thấy một khoảng cách giữa chính sách và khả năng thực thi của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Nó không đơn thuần là ý định trốn thuế, mà có thể là một phản ứng tự vệ trước áp lực tài chính và nguy cơ mất khách.
Nhưng, như chuyên gia khẳng định, tương lai của các hộ kinh doanh không nằm ở việc tìm cách lách luật, mà ở khả năng chuyển đổi mô hình. “Tư duy vận hành tinh gọn, kiểm soát giá thành, nâng cao trải nghiệm chính là ‘lá chắn’” duy nhất giúp họ vượt qua giai đoạn thách thức này”, ông Nguyễn Thái Bình kết luận.
Cơ quan chức năng khẳng định chính sách thuế không có gì thay đổi bất kể hình thức thanh toán là tiền mặt, chuyển khoản hay đổi hàng. Mức thuế thu nhập cá nhân 1,5% vẫn được áp dụng đối với hộ khoán. Hay ngành ăn uống, thuế vẫn là 4,5% (gồm 3% VAT và 1,5% thuế thu nhập cá nhân) như trước.
Với những trường hợp sử dụng tài khoản người khác, không chính chủ, hoặc cố tình không ghi nội dung chuyển khoản để né thuế, cơ quan thuế sẽ đối chiếu dữ liệu từ ngân hàng, Bộ Công an, Bộ Công Thương, các sàn thương mại điện tử và đơn vị vận chuyển... để kiểm tra.
