Sáng 2/12, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) - chủ trì phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo, kết nối trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển.
Mục tiêu là xử lý 100% vi phạm
Phó Thủ tướng ghi nhận thành tích các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 101/101 nhiệm vụ được Thủ tướng giao, tính đến ngày 29/11. Tuy nhiên vẫn cần phải hành động quyết liệt hơn trong thời gian tới, quyết tâm gỡ "thẻ vàng" IUU trong năm 2025.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, chủ trì phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). (Ảnh: VGP/Minh Khôi)
Từ thực tế lực lượng chức năng khó kiểm soát hoạt động trên không gian biển rộng lớn, Phó Thủ tướng đề nghị thay đổi cách thức giám sát hoạt động của tàu cá, trong đó tập trung kiểm soát trên bờ và ứng dụng công nghệ số, viễn thông. Phó Thủ tướng yêu cầu kiên trì xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia, coi đây là "giải pháp phải làm bằng được" để giám sát toàn diện tàu cá và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác.
Phó Thủ tướng lưu ý công tác kiểm tra và xử lý vi phạm trong quản lý thủy sản phải thực chất, minh bạch và có bằng chứng rõ ràng, "kiểm tra nội dung gì, bằng cách nào, có ghi hình, ảnh, hồ sơ, biên bản, hóa đơn nộp tiền, giấy phép bị thu hồi, tài sản bị tịch thu", tránh tình trạng chỉ báo cáo hình thức; kết quả thực tế, có hồ sơ, biên bản, hình ảnh mới đảm bảo tính tin cậy và thể hiện Việt Nam thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng, chống khai thác IUU.
Kết luận phiên họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, từ nay đến ngày 15/12 là thời hạn quan trọng để hoàn tất các nhiệm vụ, giải quyết các vấn đề tồn đọng liên quan đến phòng, chống IUU.
Các bộ, ngành liên quan tiếp tục kiểm tra, đánh giá kỹ các số liệu về tàu cá vi phạm, đặc biệt là những tàu bị bắt do khai thác trái phép và xâm phạm lãnh hải nước khác; giải trình rõ ràng sự chênh lệch giữa số liệu Việt Nam cung cấp và số liệu của EC, làm rõ các lý do khách quan, ví dụ như tàu hoạt động tại vùng biển chồng lấn, tranh chấp thì không thể coi là vi phạm.
Các địa phương chịu trách nhiệm trong xử lý vi phạm hành chính, cũng như xử lý hình sự các trường hợp tàu cá bị bắt giữ ở nước ngoài. Đồng thời, các cơ quan phải cung cấp hóa đơn, biên bản tịch thu tài sản, giấy phép bị hủy và hình ảnh minh chứng để chứng minh việc xử lý đã được thực hiện đầy đủ. Các trường hợp không thể xử lý do hết thời hiệu hoặc các tình huống đặc biệt cũng cần được giải thích rõ ràng. "Mục tiêu là xử lý 100% vi phạm, đồng thời công khai, minh bạch với EC và cộng đồng quốc tế", Phó Thủ tướng chỉ đạo.
Phó Thủ tướng yêu cầu tiến hành kiểm tra toàn diện, không chỉ trên giấy tờ mà phải đi thực địa, đánh giá dữ liệu về các trường hợp đã xử lý hình sự, hành chính. Đặc biệt là cần kiểm tra kỹ việc lắp đặt, duy trì kết nối VMS, việc thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến xử phạt, cấp chứng nhận xuất xứ, quản lý cảng cá, số tàu không đủ điều kiện hoạt động, đảm bảo dữ liệu chính xác và minh bạch…
Trong khi đó, báo cáo Phó Thủ tướng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết các địa phương đã xử lý "100% vụ việc vi phạm", với tổng số hơn 4.037 vụ bị xử phạt, số tiền phạt khoảng 162 tỷ đồng. Lực lượng chức năng cũng đã khởi tố 91 vụ việc liên quan đến khai thác IUU, với 138 bị can.
Trong số 71 tàu cá Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, các cơ quan chức năng đã xử lý 53 tàu, tương đương gần 74%. Số còn lại đang tiếp tục được xác minh để làm rõ từng trường hợp, bao gồm cả các trường hợp sử dụng biển số giả hoặc chủ tàu không còn sinh sống tại địa phương, gây khó khăn cho công tác xử lý.
Tổng số tàu cá hiện có của các địa phương đã đăng ký và được cập nhật trên VNFishbase là 79.243/79.243 chiếc. Các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động đã được kiểm soát, giao xã/phường, lực lượng quản lý vị trí neo đậu.
Địa phương siết chặt kiểm soát tàu cá
Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cho biết, để gỡ được “thẻ vàng” IUU trong năm 2025, Bộ đã liên tục cử các đoàn công tác về địa phương để kịp thời nắm bắt tình hình và đề nghị địa phương có phương án xử lý những tàu cá vi phạm. Đoàn công tác ghi nhận công tác phòng, chống khai thác IUU của các địa phương đang có những chuyển biến tích cực và từng bước đi vào nề nếp.
Cụ thể, tại Thanh Hóa hiện có 6.243 tàu cá, trong đó 1.014/1.014 tàu khai thác vùng khơi đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS), đạt 100%. Toàn bộ tàu cá cũng đã đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu, kẻ biển số và nhập dữ liệu vào VNFishbase. Toàn tỉnh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.
Hiện Thanh Hóa có 4 cảng cá đã được công bố mở cảng, gồm: Hòa Lộc, Lạch Hới, Lạch Bạng và Hải Châu, trong đó 3 cảng cá được chỉ định đủ điều kiện xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản. Từ đầu năm đến nay, khoảng 24.139 tấn thủy sản đã được bốc dỡ qua các cảng; 31 giấy xác nhận nguồn gốc thủy sản được cấp.
Công tác quản lý, kiểm soát tàu cá, giám sát hành trình và xử lý vi phạm được tăng cường, góp phần răn đe, theo đó 100% tàu cá vi phạm đã được cập nhật vào cơ sở dữ liệu.
Chính phủ và các địa phương quyết gỡ 'thẻ vàng' IUU trong năm 2025.
Tại An Giang, đội tàu từ bờ ra biển cũng được quản lý chặt chẽ. Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lê Hữu Toàn cho biết, đến cuối tháng 11/2025 tỉnh đã hoàn thành 17/19 nhiệm vụ về chống khai thác IUU trên địa bàn được Thủ tướng giao. Đặc biệt, tỉnh đã rà soát 100% tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, giao rõ trách nhiệm, phân cấp cụ thể cho chính quyền cơ sở và lực lượng Biên phòng trong kiểm soát tàu cá xuất, nhập bến.
“Tàu không đủ điều kiện thì kiên quyết ngăn chặn, không cho xuất bến ra khơi, tàu chưa kẻ số, chưa đánh dấu theo quy định thì không cho hoạt động”, ông Toàn nhấn mạnh.
100% tàu cá từ 15m trở lên được giám sát qua VMS, bảo đảm công tác theo dõi 24/24 giờ. Toàn bộ hồ sơ truy xuất nguồn gốc thủy sản, gồm hồ sơ tàu cá, nhật ký khai thác, sản lượng bốc dỡ qua cảng, giấy xác nhận, chứng nhận nguồn gốc đều được rà soát theo quy định, áp dụng đồng bộ hệ thống truy xuất điện tử eCDT.
Đặc biệt, lực lượng chức năng tỉnh An Giang chủ động tập trung quản lý nhóm tàu “nguy cơ cao”, nhóm tàu không đủ điều kiện hoạt động, nhóm tàu có lịch sử vi phạm kết nối VMS. Các tàu thuộc nhóm này được giám sát theo tinh thần “4 rõ”: rõ số lượng, rõ chủ tàu, rõ địa bàn, rõ trách nhiệm quản lý. Nhiều tàu đã được gắn bảng nhận diện “không đủ điều kiện hoạt động” để hạn chế tình trạng lén lút ra khơi.
Trong khi đó, tỉnh Nghệ An đang triển khai nhiều mô hình sáng tạo, nổi bật là hình thức tuyên truyền sân khấu hóa. Qua những tình huống kịch phản ánh chân thực đời sống ngư dân, người xem hiểu rõ hơn hậu quả của việc vi phạm vùng biển nước ngoài, cũng như tầm quan trọng của việc ghi chép nhật ký khai thác và duy trì VMS. Nhờ cách làm sáng tạo này, tỷ lệ tàu cá mất kết nối VMS giảm rõ rệt so với cùng kỳ năm 2024.
Phương pháp này cũng được TP.HCM áp dụng khi tổ chức phiên tòa giả định, tọa đàm pháp luật về chống khai thác IUU tại phường Vũng Tàu và xã Long Hải. Phiên tòa được dàn dựng dựa trên tình huống thực tế, xét xử sơ thẩm vụ án hình sự về hai tội danh: “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép” và “Gây rối loạn hoạt động của phương tiện điện tử”.
Theo cáo trạng, vì mục đích trục lợi từ việc khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài, chủ tàu đưa ngư dân xuất cảnh trái phép để đánh bắt. Để tránh bị phát hiện, các bị cáo yêu cầu ngư phủ xóa số hiệu tàu cá và tháo thiết bị giám sát hành trình. Hành vi này được xác định gây nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm trật tự quản lý hành chính và cản trở công tác chống khai thác IUU của Việt Nam.
Sẵn sàng đón đoàn thanh tra của EC
Theo dự kiến, cuối năm nay, Ðoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ sang Việt Nam kiểm tra việc thực hiện các yêu cầu chống khai thác thủy sản bất hợp pháp.
Trong buổi họp trực tuyến lần 23 của Ban Chỉ đạo quốc gia về gỡ "thẻ vàng" IUU ngày 25/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu cả nước luôn trong tâm thế sẵn sàng đón EC và cung cấp thông tin bảo đảm đầy đủ, thống nhất, đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương.
