Báo động: Mỗi người tiêu thụ 1,3 lít đồ uống có đường mỗi tuần
Theo Euromonitor, tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Trong 10 năm (2013-2023), lượng tiêu thụ loại đồ uống này đã tăng gần gấp đôi.
Mức tiêu thụ đầu người thậm chí tăng 350%, từ 18,5 lít/người/năm lên 66,5 lít/người/năm, tương đương khoảng 1,3 lít mỗi người mỗi tuần.
Ước tính, trung bình mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 18g đường mỗi ngày từ các loại đồ uống này. Con số này chiếm tới 36% mức khuyến nghị tối đa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dành cho người trưởng thành.
Điều đó cho thấy nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe do tiêu thụ đường vượt mức.
Tỷ lệ học sinh 13-17 tuổi thường xuyên uống nước ngọt ít nhất 1 lần/ngày.
Dự báo của Euromonitor cho thấy, nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả, tiêu thụ đồ uống có đường tại nước ta sẽ tiếp tục tăng trung bình 6,4% mỗi năm từ năm 2023 đến năm 2028, tương đương mức tăng tổng cộng 36,6% trong 5 năm tới.
Điều này làm gia tăng nguy cơ các bệnh không lây nhiễm như thừa cân, béo phì và đái tháo đường.
Trong 10 năm qua, cùng với mức độ tiêu thụ đồ uống tăng gấp đôi, tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ học đường 5-19 tuổi cũng đã tăng gấp đôi. Ở người trưởng thành, tỷ lệ thừa cân béo phì đã tăng 30% trong 6 năm.
Không chỉ riêng ở Việt Nam, nghiên cứu tại 75 quốc gia trên thế giới cũng cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng 18% nguy cơ mắc béo phì, tăng 12% nguy cơ tăng huyết áp, tăng 29% nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2, và tăng 29% nguy cơ mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, cho biết, đã có những bằng chứng mạnh mẽ cho thấy những người thường xuyên dùng đồ uống có đường phải đối mặt với mức tăng cao nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2, bệnh tim, đột quỵ và ung thư.
Thói quen này cũng có liên quan đến tăng cân và béo phì ở trẻ em và người lớn, những yếu tố nguy cơ chính gây ra nhiều bệnh, đặc biệt ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe trẻ em.
Vì thế, WHO khuyến nghị áp thuế đối với đồ uống có đường nhằm làm tăng giá thành, từ đó giảm tiêu dùng. Biện pháp này phát huy hiệu quả đặc biệt trong việc giúp thay đổi thói quen của trẻ em và thanh thiếu niên, những người bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi giá cả.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam (Ảnh: T.T).
Bộ Tài chính đề xuất áp mức thuế suất 8% với nước giải khát có đường
Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi lần này đưa nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam vào danh mục chịu thuế, dự kiến khoảng 10%. Bộ Tài chính cũng đã trình lộ trình giãn thời gian áp dụng 8% năm 2027 và 10% từ năm 2028.
Nhiều chuyên gia cho rằng áp mức thuế suất 8% như dự thảo là rất thấp, chỉ bằng 1/5 so với khuyến nghị của WHO nên không thể điều chỉnh thấp hơn được nữa. Vì như thế sẽ có ý nghĩa không đáng kể đối với việc kiểm soát, giảm tiêu dùng.
Thực tế, mức thuế suất 8% như dự thảo mới chỉ có tác dụng cảnh tỉnh đối với người tiêu dùng rằng đây là sản phẩm có hại cho sức khỏe, ít có tác dụng đối với việc giảm tiêu thụ.
Dựa trên các bằng chứng khoa học, WHO đã khuyến cáo để giảm tiêu thụ đường từ đồ uống có đường ở mức đủ mạnh để phòng ngừa bệnh béo phì và các vấn đề sức khỏe có liên quan thì mức thuế đối với đồ uống có đường cần phải đảm bảo tăng giá bán lẻ lên ít nhất là 20% (tương đương 40% giá tính thuế).
Tại Việt Nam, nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng đã chỉ ra nếu áp thuế để tăng giá bán lẻ theo khuyến cáo của WHO thì tỷ lệ thừa cân, béo phì có thể giảm lần lượt 2,1% và 1,5%, phòng tránh được 80.000 ca đái tháo đường, tiết kiệm cho hệ thống y tế gần 800 tỷ đồng.
Trên thế giới, hiện nay đã có ít nhất 108 quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, 6 nước trong khu vực Đông Nam Á cũng đã áp thuế với mặt hàng này.
Trong phần trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi mới đây, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội cho rằng đề xuất này là bước đi đầu tiên trong tiến trình thực hiện các giải pháp nhằm hạn chế việc sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm có nhiều đường, góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng.
Lý do, đây là một trong các nguyên nhân chính gây thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn.
Điều này cũng thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe nhân dân, khuyến cáo của WHO, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Bộ Y tế.
