TS.BS Chế Đình Nghĩa, Phó trưởng Khoa Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết chấn thương do tai nạn ôtô được phân loại là chấn thương năng lượng cao, nhất là khi ôtô di chuyển tốc độ trên 60 km/h, gặp va chạm và dừng đột ngột. Chấn thương năng lượng cao khiến cơ thể phải chịu tác động từ một lực lớn, vượt quá giới hạn chịu đựng của mô, dẫn đến các tổn thương nghiêm trọng, đa cơ quan như gãy xương, vỡ nội tạng, chấn thương mô mềm nặng.
Trẻ em thường gặp chấn thương nặng hơn khi tai nạn ôtô do tỷ lệ đầu/thân lớn hơn người trưởng thành, xương, sụn và các mô mềm trong cơ thể chưa phát triển đầy đủ, theo tiến sĩ Nghĩa. Trẻ càng nhỏ, cơ thể càng bé thì dây an toàn tiêu chuẩn trên ôtô càng mất tác dụng. Ở người lớn, dây an toàn tiêu chuẩn giữ chặt cơ thể ở các điểm tỳ chắc chắn như vai và hông. Ở trẻ nhỏ, các điểm tỳ này rơi vào vùng cổ và bụng, không thể giữ chặt trẻ, nhiều trường hợp tai nạn có thể gây tổn thương nặng hơn. Với trẻ ngồi ở hàng ghế trước, túi khí bung với tốc độ 300 km/h có thể gây chấn thương nghiêm trọng vùng đầu và cổ, do đầu trẻ ở trị trí thấp hơn so với người lớn, đúng tầm bung của túi khí.
Vì vậy, các thiết bị hỗ trợ an toàn như ghế trẻ em giúp nâng cao vị trí ngồi, giữ chặt trẻ ở các điểm tỳ trọng yếu trên cơ thể, khắc phục nhược điểm của trang bị an toàn tiêu chuẩn trên ôtô. Do đó, chúng có thể phòng ngừa được nhiều chấn thương nghiêm trọng, nhiều trường hợp cứu sống tính mạng trẻ.
Chấn thương đầu là hậu quả thường gặp và nguyên nhân gây tử vong cao nhất cho trẻ em trong tai nạn ôtô, xảy ra khi cơ thể trẻ không được giữ chặt với ghế, khiến đầu va đập mạnh vào các bề mặt cứng trong xe. Ghế trẻ em giúp hỗ trợ phần thân trên của trẻ, giảm phạm vi chuyển động của đầu từ đó phòng ngừa chấn thương, giảm mức độ nghiêm trọng nếu ôtô gặp tai nạn.
Tiến sĩ Nghĩa lưu ý nếu trẻ sơ sinh ngồi hàng ghế trước, bố mẹ nên chọn nôi an toàn hay ghế trẻ em hướng ra phía sau. Loại ghế này cung cấp sự hỗ trợ tối ưu cho đầu và cột sống trong trường hợp va chạm, vì lực được hướng từ lưng ghế an toàn ôtô đến lưng của trẻ sơ sinh, là bề mặt cơ thể chịu lực tốt nhất của trẻ.
Ghế an toàn cho trẻ em trên ôtô. Ảnh: Quỳnh Thơ
Chấn thương cổ và cột sống cổ thường xảy ra với trẻ em trên ôtô trong các tai nạn va chạm trực diện hoặc từ phía sau, khiến cổ bị gập hoặc kéo quá mức, dẫn đến gãy đốt sống cổ và tổn thương thân não. Tổn thương cột sống cổ ở trẻ em phổ biến hơn người lớn do trẻ có tỷ lệ đầu/thân người nặng hơn người trưởng thành, dẫn đến trọng tâm và điểm tựa chuyển động ở cổ cao hơn. Đốt sống cổ và các cấu trúc mô mềm, dây chằng ở trẻ em cũng yếu và lỏng lẻo, dễ vỡ hơn so với người lớn dẫn tới chấn thương nặng.
Chấn thương ngực và lưng trên thường xảy ra với trẻ em trên ôtô khi gặp va chạm từ bên hông xe, gây ra tỷ lệ tử vong cao hơn với trẻ ngồi ở phía va chạm. Các tổn thương ngực, lưng trên trong tai nạn ôtô thường thấy ở trẻ như vỡ tim, phổi, lách hoặc gan, cắt ngang động mạch chủ và gãy xương sống, xương sườn hoặc xương đòn. Chấn thương ngực ở trẻ em nghiêm trọng hơn so với người lớn vì lồng ngực trẻ chưa trưởng thành, yếu hơn và chịu lực kém hơn.
Chấn thương bụng và lưng dưới thường xảy ra với trẻ em trên ôtô khi gặp tai nạn khiến cơ thể trẻ em di chuyển nhanh về phía trước, sau đó dừng đột ngột. Do xương chậu của trẻ chưa trưởng thành, đường kính cơ thể nhỏ hơn người lớn, dây an toàn tiêu chuẩn trên ôtô không thể neo đúng vị trí để giữ trẻ. Tai nạn thường gây ra những tổn thương nặng hơn cho trẻ ngồi trong ôtô, hay gặp là rách và thủng ruột, dạ dày, chấn thương bụng kín, trật khớp, gãy cột sống thắt lưng.
Chấn thương chi thường xảy ra trong tai nạn ôtô khi các chi ở tư thế duỗi chịu lực tác động và va đập mạnh. Trẻ em dễ bị gãy xương đùi, xương chậu, xương bánh chè, gãy hoặc trật khớp hông trong tai nạn ôtô. Ngay cả trẻ ngồi ghế an toàn hướng về phía trước vẫn có thể bị gãy xương chày hoặc xương mác. Với trẻ ngồi ở hàng ghế trên không có ghế an toàn, túi khí bung trúng tay có thể gây gãy xương bàn tay, xương trụ và xương quay.
Bác sĩ phẫu thuật cho người chấn thương do tai nạn ôtô. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Theo Cơ quan an toàn giao thông quốc gia Mỹ (NHTSA), sử dụng ghế an toàn cho trẻ em đúng cách có thể giảm khoảng 71% nguy cơ tử vong với trẻ sơ sinh và 54% với trẻ 1-4 tuổi trong ôtô.
Tiến sĩ Nghĩa khuyến cáo nên trang bị ghế an toàn cho trẻ và đặt trẻ ngồi ở hàng ghế sau ôtô. Trẻ dưới một tuổi nên chọn nôi an toàn hướng mặt về phía sau. Trẻ 1-6 tuổi có thể sử dụng ghế an toàn cho trẻ em có đệm nâng và tựa lưng phù hợp với vóc dáng và cân nặng. Trẻ 6-11 tuổi có thể dùng đệm nâng không tựa lưng.
Trường hợp gặp tai nạn, cần đưa trẻ tới bệnh viện gần nhất để được sơ cấp cứu, theo dõi kịp thời. Ngay cả khi trẻ có vẻ ngoài bình thường sau tai nạn giao thông vẫn cần được theo dõi y tế, vì nhiều chấn thương kín xảy ra ở đầu, bụng, ngực, cột sống khởi phát muộn, có thể đe dọa tính mạng.
