Nghi ngại lẫn nhau
Mối quan hệ của Elon Musk với Trung Quốc đang gây ra sự bất an cho Washington. Trong đó bao gồm cả một số nhà lập pháp Đảng Cộng hòa, những người từng nhiệt tình ủng hộ doanh nhân tỷ phú. Mối quan tâm tập trung vào khả năng Trung Quốc có quyền truy cập vào thông tin mật do SpaceX của ông Musk nắm giữ, bao gồm cả thông qua các nhà cung cấp nước ngoài của SpaceX có thể có quan hệ với Bắc Kinh.
Một số nhà lập pháp cũng gặp khó khăn do mối quan hệ mật thiết giữa SpaceX và công ty sản xuất ô tô Tesla Inc., đều do ông Musk điều hành và có hoạt động rộng khắp ở Trung Quốc. Tesla đã phát triển các bộ pin tiên tiến được người Trung Quốc mong muốn và Trung Quốc đã áp dụng công nghệ pin ít tốn kém hơn của ông Musk.
Những lo ngại xuất hiện trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc đang có sự cạnh tranh gay gắt gần đây do Trung Quốc tập trung vào công nghệ vũ trụ. Căng thẳng cũng đang gia tăng vì mối quan hệ đối tác của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình với Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Hạ nghị sĩ Cộng hòa Chris Stewart đang tham gia các cuộc họp bí mật trên Đồi Capitol với các quan chức từ các cơ quan, bao gồm Văn phòng Trinh sát Quốc gia, nơi điều phối việc phóng vệ tinh tình báo. Cuộc họp được tiến hành nhằm xác định xem chính phủ Trung Quốc có bất kỳ liên kết trực tiếp hay gián tiếp nào với SpaceX hay không.
Ông Stewart, một thành viên cấp cao của Ủy ban Tình báo Hạ viện cho biết: "Tôi là một fan hâm mộ của Elon Musk và SpaceX, nhưng bất cứ ai cũng sẽ lo lắng nếu tồn tại những vướng mắc tài chính với Trung Quốc. Quốc hội không mong muốn điều này xảy ra". Ông Stewart cũng muốn tìm hiểu xem liệu có công ty nào có quan hệ với Trung Quốc đã đầu tư vào SpaceX, thực hiện những giao dịch công khai hay không.
Vào năm 2017, gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Tencent Holdings tiết lộ rằng họ đã mua 5% cổ phần của Tesla. Ông Musk cho biết đây không chỉ là một khoản đầu tư. Khi thông báo về sự phát triển, ông đã tweet rằng ông "rất vui khi được Tencent đồng hành với tư cách là nhà đầu tư và cố vấn cho Tesla".
Tencent đã tiết lộ vào năm 2018 rằng cổ phần họ sở hữu đã giảm xuống còn 4,97%, và không tiết lộ thêm điều gì kể từ đó. Khi được hỏi về việc có còn sở hữu cổ phần Tesla hay không, đại diện của Tencent cho biết ông không thể cung cấp bất kỳ thông tin nào. Tencent sở hữu ứng dụng nhắn tin WeChat mà cựu Tổng thống Donald Trump đã tìm cách cấm ở Mỹ và ứng dụng này vẫn đang được chính quyền Biden đánh giá mức độ an toàn.
Trung Quốc là một trong những thị trường lớn nhất của Tesla, phần lớn nhờ vào sự ủng hộ chính phủ. Chính quyền Trung Quốc đã cho ông Musk vay lãi suất thấp, đất đai giá rẻ và các ưu đãi khác cho một cơ sở ở Thượng Hải, mở cửa vào năm 2019, để làm thành nơi lắp ráp xe Tesla và các bộ pin.
Trong năm 2018 và đầu năm 2019, Tesla đã phải đối mặt với các vấn đề tài chính khi nhà máy sản xuất của họ ở Mỹ không sản xuất đủ xe để đáp ứng kỳ vọng, cùng lúc đó, công ty cạn kiệt quỹ. Đến năm 2019 và 2020, Tesla đã nhận được hai khoản vay từ các ngân hàng Trung Quốc, bao gồm một cơ sở trị giá 1,4 tỷ USD để xây dựng nhà máy ở Thượng Hải, theo báo cáo thường niên năm 2021 của công ty.
Bộ trưởng Bộ Thương mại Gina Raimondo, cho biết các công ty Mỹ cần phải thận trọng hơn trong việc giao dịch với Trung Quốc. Bà nói: "Một điều chắc chắn là Trung Quốc đã làm ra các hoạt động cưỡng chế, phản cạnh tranh, cố gắng ăn cắp quyền sở hữu trí tuệ hoặc đánh cắp công nghệ và bí quyết của chúng tôi. Và vì vậy bất kỳ doanh nhân nào làm ăn với Trung Quốc nên hết sức cảnh giác. Và tôi hy vọng họ sẽ không bao giờ tham gia vào bất kỳ hành vi nào khiến an ninh quốc gia của chúng tôi gặp rủi ro".
Thượng nghị sĩ Marco Rubio, Đảng viên Đảng Cộng hòa hàng đầu trong Ủy ban Tình báo Thượng viện, đã đưa ra một dự luật vào tháng 12 để giải quyết mối đe dọa về việc Trung Quốc tiếp cận bí mật công nghệ vũ trụ thông qua các bên thứ ba. Dự luật sẽ cấm Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia, cũng như các cơ quan chính phủ khác của Mỹ kí kết hợp đồng với các công ty có quan hệ với Trung Quốc, đồng thời yêu cầu tiết lộ nhiều hơn về các khoản đầu tư của Trung Quốc vào các công ty Mỹ liên quan đến ngành công nghiệp vũ trụ tư nhân.
Mối quan hệ thân mật
Các nhà lập pháp cho biết những lo ngại về những rủi ro an ninh tiềm ẩn càng trở nên trầm trọng hơn khi ông Musk dành lời khen cho Trung Quốc. Vào ngày 31/12, ông Musk đã mở một phòng trưng bày ở thủ phủ Urumqi của Tân Cương, chỉ vài tuần sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden ký một dự luật được Quốc hội thông qua yêu cầu các công ty Mỹ nhập khẩu sản phẩm từ Tân Cương phải chứng minh rằng chúng không được sản xuất dựa trên việc ép buộc nhân công.
Đầu tháng này, ông Musk đã tiếp đón đại sứ Trung Quốc tại Mỹ, Qin Gang, tại nhà máy của Tesla ở Fremont, California. Vào dịp kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc vào năm ngoái, Musk cũng đã tweet rằng "sự thịnh vượng kinh tế mà Trung Quốc đã đạt được thực sự đáng kinh ngạc, đặc biệt là về cơ sở hạ tầng!" Ông Musk còn cho biết vào tháng 7/2020: "Ở Trung Quốc có rất nhiều người thông minh, chăm chỉ... trong khi tôi thấy người Mỹ ngày càng tự mãn và chạy đua theo quyền lợi hơn nhiều".
Cựu Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Cory Gardner của Colorado đã gọi những bình luận như vậy là "giọng điệu khoe khoang trước những lo ngại về an ninh quốc gia của các thành viên Quốc hội". Vào năm 2019, ông Gardner đã cố gắng bổ sung một điều khoản vào luật liên quan đến NASA, yêu cầu cơ quan vũ trụ xem xét liệu SpaceX hoặc các công ty vũ trụ khác của Mỹ có quan hệ tài chính với các công ty do Trung Quốc và nước ngoài kiểm soát hay không.
Sau khi các thành viên của Ủy ban Thương mại Thượng viện đồng ý điều khoản của ông Gardner, các nhà vận động hành lang cho SpaceX đã tìm cách loại bỏ dự luật này, ông Gardner nói. Ông Gardner, người đã thất bại trong chiến dịch tái tranh cử năm 2020, cho biết: "Chúng tôi đã nghe đồn rằng đó là SpaceX, nhưng chưa bao giờ nghe họ phát ngôn trực tiếp". Một số thành viên Đảng Dân chủ trong Ủy ban Tình báo Thượng viện cũng cảnh giác với mối quan hệ của ông Musk với Trung Quốc và đang theo dõi các động thái của ông, theo một phụ tá của ủy ban.
Giống như đảng viên Đảng Cộng hòa, đảng viên Đảng Dân chủ cũng có quan điểm trái chiều về ông Musk. Nhiều đảng viên Đảng Dân chủ ca ngợi ông vì đã xây dựng lòng nhiệt huyết với xe điện và nỗ lực giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, Tesla sử dụng một lực lượng lao động không phải là đoàn viên công đoàn, khiến ông Biden và các đảng viên Đảng Dân chủ ủng hộ công đoàn khác không hài lòng.
Tesla là nhà sản xuất xe điện hàng đầu thế giới, nhưng ông Musk không nằm trong số các giám đốc điều hành được mời tới Nhà Trắng vào năm ngoái trong một sự kiện nhằm nâng cao sự ủng hộ cho ngành này. Trong khi đó, nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa vẫn hâm mộ ông Musk vì đã thách thức các cơ quan quản lý liên bang về một số vấn đề và họ ca ngợi ông vì đã tạo ra sự cạnh tranh trong ngành công nghiệp vũ trụ.
"Tesla và SpaceX là những công ty lớn của Mỹ. Và Elon là một trong những nhà đổi mới vĩ đại nhất của đất nước chúng tôi và là một người yêu nước thực sự", theo Matt Sparks, phát ngôn viên của Hạ viện Kevin McCarthy. Ông Sparks nói: "Hoàn toàn không có việc ép buộc chuyển giao công nghệ dưới bất kỳ hình thức nào, cho dù là tại Tesla hay SpaceX".
