Tuần trước, ông Trump đã bất ngờ sa thải bà Erika McEntarfer – người đứng đầu Cục Thống kê Lao động (BLS) – sau khi cơ quan này công bố báo cáo cho thấy tình hình việc làm yếu hơn kỳ vọng. Ông Trump cho rằng các con số bị "thao túng" để khiến ông và Đảng Cộng hòa trông xấu đi.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế, cả từ đảng Cộng hòa và Dân chủ, đều khẳng định dữ liệu không có gì bất thường. Việc điều chỉnh số liệu trong các báo cáo hàng tháng là điều thường thấy khi có thêm dữ liệu mới từ doanh nghiệp. Dù các điều chỉnh lần này khá lớn, nhưng không hề hiếm có trong lịch sử.
Hành động của ông Trump bị giới chuyên gia đánh giá là gây tổn hại cho tính độc lập của các cơ quan thống kê – vốn là xương sống trong việc đánh giá và điều hành nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Thị trường lao động đột nhiên có vẻ kém sôi động hơn nhiều so với tháng 5.
Dữ liệu việc làm yếu có thật sự đáng lo?
Báo cáo việc làm mới nhất cho thấy chỉ có 106.000 việc làm được tạo ra trong ba tháng gần nhất – thấp hơn nhiều so với mức 150.000/tháng mà giới kinh tế cho là “khỏe mạnh”. Nếu không tính giai đoạn đầu đại dịch COVID-19, đây là ba tháng tăng trưởng việc làm yếu nhất kể từ năm 2010.
Thêm vào đó, số liệu của tháng 5 và 6 cũng bị điều chỉnh giảm mạnh – từ 139.000 và 147.000 xuống chỉ còn 19.000 và 14.000. Tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 7 cũng tăng nhẹ lên 4,2%.
Điều này khiến cam kết khi tranh cử của ông Trump – vừa kiểm soát lạm phát, vừa phục hồi ngành sản xuất – trở nên khó thực hiện hơn. Tuy nhiên, việc đổ lỗi cho người công bố số liệu thay vì giải quyết thực trạng có thể khiến nền kinh tế khó phục hồi hơn.
Dữ liệu kinh tế từ các cơ quan như BLS là “chuẩn vàng” toàn cầu – giúp chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư hiểu rõ tình hình thực tế, từ đó đưa ra quyết sách đúng đắn. Nếu độ tin cậy của dữ liệu này bị phá vỡ, nền kinh tế có thể rơi vào trạng thái “mù thông tin”.
Theo các nhà kinh tế, BLS không chỉ là nơi xuất bản báo cáo – mà còn là một tổ chức 2.000 người làm việc độc lập, minh bạch và kỹ lưỡng. Việc Trump sa thải người đứng đầu BLS vì không thích con số được ví như hành xử ở các “chế độ độc tài chuối” hơn là trong một nền dân chủ lớn.
Thông điệp gửi tới các công chức khác cũng rất rõ: nếu bạn không đưa ra số liệu vừa lòng lãnh đạo, bạn có thể mất việc – một điều có thể làm nản lòng nhiều người đang tận tâm phục vụ đất nước.
Những phản ứng từ giới chuyên gia và dư luận ra sao?
Các chuyên gia như Jason Furman – cựu cố vấn kinh tế Nhà Trắng – gọi hành động của Trump là “vô lý đến mức khó tin”, nhất là khi bà McEntarfer không phải người có quyền định hình chính sách như Chủ tịch Fed. Nhiệm vụ của bà chỉ là quản lý các cuộc khảo sát và công bố dữ liệu đúng với thực tế.
Trên mạng xã hội, ông Trump tuyên bố dữ liệu “bị dàn dựng” nhưng không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào. Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Stephan Miran cũng xuất hiện trên truyền hình với phân tích trung lập, thừa nhận dữ liệu yếu nhưng cho rằng có thể do “hiệu ứng mùa vụ”.
Câu chuyện không dừng ở một quyết định nhân sự, mà ở việc đánh đổi niềm tin vào thể chế chỉ để kiểm soát dư luận – điều có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho toàn bộ hệ thống kinh tế Mỹ.
