Tại hội thảo góp ý cho Đề án từng bước miễn viện phí toàn dân, bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm Y tế, Bộ Y tế cho biết Việt Nam bước vào giai đoạn đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ hệ thống y tế.
Việt Nam quy mô dân số hơn 101 triệu người, tỷ lệ bao phủ BHYT đạt 94,29% nhưng gánh nặng chi từ tiền túi của người dân vẫn ở mức cao, khoảng 40%. Mỗi năm có hơn 183 triệu lượt khám chữa bệnh, chi phí bình quân mỗi lượt tăng khoảng 10%.
Năng lực cung ứng dịch vụ được cải thiện rõ rệt, tuổi thọ trung bình 74,7 năm, tỷ lệ tiêm chủng gần 95%, mạng lưới 13.395 cơ sở khám chữa bệnh, trong đó 1.665 bệnh viện. Tuy nhiên, chênh lệch chất lượng dịch vụ giữa các tuyến vẫn lớn; y tế cơ sở xuống cấp, thiếu nhân lực, tỷ lệ khám BHYT tại trạm y tế xã chỉ còn 14,6%.
Quỹ BHYT tăng trưởng đều nhưng mức đóng hiện thấp (4,5% mức lương cơ sở), chưa đáp ứng yêu cầu mở rộng quyền lợi. Một số nhóm dịch vụ quan trọng chưa được chi trả như khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc bệnh sớm, dịch vụ dinh dưỡng, quản lý bệnh mạn tính.
Bà Trần Thị Trang cho biết lộ trình thực hiện miễn viện phí toàn dân.
Các thách thức mới như già hóa dân số, biến đổi khí hậu, dịch bệnh, đứt gãy chuỗi cung ứng thuốc, vật tư y tế, cùng các công nghệ y tế hiện đại đang đặt ra yêu cầu phải đổi mới tư duy, cơ chế tài chính, phương thức thanh toán và tổ chức cung ứng dịch vụ.
Chính vì vậy, triển khai chính sách miễn viện phí theo lộ trình là yêu cầu khách quan nhằm giảm gánh nặng chi phí y tế, nâng cao công bằng y tế và đảm bảo “không ai bị bỏ lại phía sau”.
Theo bà Trang, chính sách sẽ được triển khai theo lộ trình, bắt đầu từ y tế cơ sở và các nhóm chính sách, nhằm bảo đảm tính khả thi và cân đối nguồn lực.
Giai đoạn đầu sẽ ưu tiên các nhóm yếu thế như người nghèo, cận nghèo, người có thu nhập trung bình thấp, người khuyết tật, người cao tuổi, hưu trí. Sau đó phạm vi được mở rộng tùy theo điều kiện ngân sách và khả năng huy động các nguồn lực xã hội hóa.
Về phạm vi miễn viện phí, Bộ Y tế cho biết các phương án chính sách đang được xây dựng và đánh giá tác động. Trước mắt, mục tiêu là bao phủ các dịch vụ cơ bản: giảm dần tỷ lệ đồng chi trả hiện nay (từ 5–20%) tiến tới miễn hoàn toàn, đồng thời mở rộng gói quyền lợi cho cả điều trị và dự phòng. Tuyến y tế cơ sở, đặc biệt là trạm y tế xã, sẽ được ưu tiên tăng quyền lợi và bỏ trần chi trả vì chi phí điều trị tại đây thấp hơn nhiều so với tuyến trên.
Bộ Y tế cũng xem xét mở rộng danh mục thuốc, vật tư, kỹ thuật mà người dân còn phải tự chi trả, hướng tới giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Việc tổ chức miễn phí sẽ triển khai từ y tế cơ sở, sau đó tiến tới các dịch vụ cơ bản ở tuyến cao hơn.
Người bệnh điều trị tại một bệnh viện tại Hà Nội. (Ảnh: Như Loan)
Về nguồn lực, bà Trang cho rằng dù có hay không chính sách miễn viện phí thì quỹ bảo hiểm y tế vẫn đối mặt áp lực lớn. Hơn 10 năm qua mức đóng không thay đổi, trong khi nhu cầu khám chữa bệnh, mô hình bệnh tật và quyền lợi bảo hiểm đều tăng. Vì vậy, việc điều chỉnh mức đóng từ 4,5% lên 6% như đề xuất là cần thiết để bảo đảm cân đối quỹ.
Tuy nhiên, để không ảnh hưởng khả năng chi trả của người dân và doanh nghiệp, việc điều chỉnh sẽ được thực hiện theo lộ trình. Với các nhóm có khả năng chi trả, ngân sách sẽ hỗ trợ ít hơn hoặc không hỗ trợ; các nhóm khó khăn sẽ tiếp tục được Nhà nước hỗ trợ để bảo đảm công bằng trong tiếp cận dịch vụ.
Hầu hết các quốc gia áp dụng miễn viện phí đều duy trì mức đồng chi trả nhất định để hạn chế lạm dụng dịch vụ. Việt Nam cũng sẽ nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện tài chính và đặc điểm sử dụng dịch vụ y tế trong nước.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Mạnh Hà, dù tỷ lệ bảo hiểm y tế bao phủ cao song Việt Nam vẫn còn hiện hữu nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật, nhất là nhóm người mắc bệnh mãn tính, bệnh hiểm nghèo. Tỉ lệ chi tiền túi cho khám, chữa bệnh còn cao.
Chủ trương từng bước miễn viện phí là yêu cầu khách quan và cần thiết đảm bảo quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân. Đây là giải pháp kinh tế - tài chính mang ý nghĩa xã hội sâu sắc đặc biệt với người nghèo, dễ tổn thương, tăng công bằng trong tiếp cận y tế, đẩy mạnh y tế phát triển theo hướng bền vững, giảm nguy cơ người dân bỏ điều trị.
Theo kế hoạch, sau năm 2030, Việt Nam sẽ hướng tới bao phủ y tế toàn dân với gói quyền lợi miễn phí cơ bản, sau đó mở rộng theo thu nhập và khả năng chi trả của từng nhóm dân số.
