Luật Nhà ở 2014 đang được sửa đổi, nếu được thông qua, dự kiến đến giữa năm 2024 mới có hiệu lực. Theo Bộ Xây dựng, trong bối cảnh thị trường đang khó khăn, việc phải chờ đến giữa năm sau khiến các giải pháp vực dậy thị trường có hiệu quả không cao. Để tháo gỡ một số điểm nghẽn trong lúc chờ sửa luật, Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách.
Khu nhà ở xã hội Lê Thành An Lạc, quận Bình Tân, TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần
Cụ thể, với quy định về chủ đầu tư, Bộ Xây dựng đề xuất cho Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam tham gia làm nhà ở xã hội.
Hiện Luật Nhà ở 2014 chưa cho phép đơn vị này đầu tư nhà ở xã hội nói chung và nhà ở phục vụ cho công nhân khu công nghiệp. Tuy nhiên, đây lại là tổ chức có nguồn lực tài chính, từng thực hiện dự án nhà ở thuộc khu thiết chế của công đoàn tại một số địa phương. Ví dụ, dự án Thiết chế Công đoàn tại Khu công nghiệp Đồng Văn II (Hà Nam) có quy mô 4,04 ha, với 976 căn hộ, hiện nay đã hoàn thành giai đoạn 1 với hơn 300 căn hộ; dự án Thiết chế Công đoàn tại Khu công nghiệp Mỹ Tho - Cụm công nghiệp Trung An (Tiền Giang) quy mô 3,05 ha, với 998 căn hộ, đang được triển khai đầu tư xây dựng.
Số liệu của Tổng liên đoàn Lao động cũng cho biết, hiện có khoảng 1,2 triệu công nhân có nhu cầu về nhà ở. Hai năm trước, cơ quan này cũng từng kiến nghị với Chính phủ để tham gia xây nhà ở xã hội.
Về chính sách đất đai, Bộ Xây dựng cũng đưa nhiều đề xuất nhằm giảm bớt thủ tục hành chính như giao đất làm nhà xã hội mà không thu tiền sử dụng. Điều này để khắc phục thực tế nhiều chủ đầu tư được miễn tiền sử dụng đất vẫn bị yêu cầu xác định số tiền rồi mới làm thủ tục, dẫn đến doanh nghiệp mất 1-2 năm cho loại quy định này.
Bên cạnh đó, chủ đầu tư sẽ có đầy đủ quyền như tổ chức trong nước được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất. Theo quy định hiện hành, chủ đầu tư được giao đất không phải đóng tiền sử dụng đất thì khi dự án hoàn thành không được chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, tặng - tức họ không được bán nhà. Điều này sẽ hạn chế người có nhu cầu tiếp cận, sở hữu nhà ở xã hội.
Một điểm đáng chú ý khác là Bộ Xây dựng đề xuất chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại, khu đô thị không bắt buộc phải dành diện tích đất ở làm nhà xã hội.
Hiện các dự án nhà ở thương mại tại các đô thị từ loại III trở lên phải dành quỹ đất để xây nhà ở xã hội theo tỷ lệ 20%. Tuy nhiên, thực tế cho thấy quy định này có nhiều điểm bất hợp lý. Ví dụ, tại một số địa phương có quỹ đất dồi dào, giá rẻ, người dân chưa có thói quen ở nhà chung cư, chưa có nhu cầu về nhà ở xã hội khiến các phần quỹ đất 20% này bị lãng phí. Hay với dự án nhà ở thương mại có quy mô sử dụng đất nhỏ, dưới 2 ha, phần đất 20% để ra không đủ diện tích tối thiểu để xây một khối nhà xã hội đảm bảo tiêu chuẩn.
Do đó, từ cuối năm ngoái, Bộ Xây dựng đã đưa ra đề xuất này việc bố trí quỹ đất, nên để địa phương chủ động, căn cứ kế hoạch, điều kiện cụ thể.
Ngoài ra, Bộ Xây dựng còn đề xuất thí điểm một số ưu đãi cho chủ đầu tư như: được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất với toàn bộ diện tích đất và có quyền như đơn vị có thu tiền sử dụng đất; miễn, giảm thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp; hưởng lợi nhuận định mức 10% đối với phần diện tích xây dựng nhà ở xã hội; Dành một phần quỹ đất trong dự án hoặc một phần diện tích sàn thuộc phần khối đế để kinh doanh dịch vụ, thương mại và chủ đầu tư được hạch toán riêng, hưởng toàn bộ lợi nhuận.
Bộ đề nghị Chính phủ rút gọn trình tự, thủ thủ nghiên cứu dự thảo Nghị quyết và thông qua tại kỳ họp Quốc hội gần nhất. Nghị quyết này có hiệu lực đến khi Luật Nhà ở (sửa đổi) có hiệu lực (dự kiến là 1/7/2024).
