Con người có thể tiến hóa thành loài mới trên Sao Hỏa?

Mô phỏng khu định cư trên Sao Hỏa trong tương lai. Ảnh: Sci Tech Daily

Viễn cảnh con người định cư trên Sao Hỏa hấp dẫn nhưng đầy thách thức. Chưa ai biết chắc chắn liệu điều này có xảy ra không hoặc khi nào, nhưng nhiều nhà khoa học đang nỗ lực biến nó thành hiện thực trong tương lai gần. Bỏ qua trở ngại kỹ thuật, ý tưởng thiết lập các khu định cư trên hành tinh đỏ là một nhiệm vụ khổng lồ vì cơ thể con người chưa chuẩn bị về mặt sinh học cho môi trường đó, theo IFL Science.

Trên Sao Hỏa, trọng lực chỉ bằng khoảng 1/3 so với Trái Đất, khí quyển mỏng và gồm chủ yếu là carbon dioxide, bề mặt ngập tràn bức xạ có hại từ Mặt Trời. Ngay cả khi con người có thể tạo ra môi trường bảo vệ khỏi những mối nguy hiểm này, sống sót trên Sao Hỏa vẫn là một cuộc đấu tranh liên tục. Tuy nhiên, cuối cùng cơ thể người có thể sẽ thích nghi với những điều kiện đó, tương tự cách con người tiến hóa để sống ở các môi trường khắc nghiệt khác.

Scott Solomon, tác giả và giáo sư ngành sinh học tại Đại học Rice, từng giải thích cuộc sống trên Sao Hỏa có thể ảnh hưởng thế nào tới sự tiến hóa của loài người. Ông cho rằng nếu thành công trong việc tạo ra khu định cư tự duy trì vĩnh viễn trên hành tinh khác như Sao Hỏa, con người sẽ đưa bước vào một hướng tiến hóa khác biệt hoàn toàn so với chỉ sống trên Trái Đất.

Một trong những vấn đề lớn nhất là bức xạ. Trái Đất may mắn có từ trường và khí quyển bảo vệ con người khỏi phần lớn bức xạ, hạt tích điện từ Mặt Trời và các ngôi sao phát nổ ngoài hệ. Sao Hỏa không có lợi thế này nên bề mặt của nó chịu tác động thường xuyên của bức xạ mạnh. Ngay cả khi con người được trang bị đồ bảo hộ và nơi trú ẩn kiên cố dưới lòng đất, bức xạ nhiều khả năng vẫn gây hại. Theo Solomon, tỷ lệ mắc ung thư trên Sao Hỏa chắc chắn sẽ cao hơn, nhưng bức xạ cũng có thể ảnh hưởng tinh vi đến cấu tạo gene của cư dân.

"Đối với người không bị ung thư, bức xạ gây ra đột biến. Nó tạo ra những thay đổi đối với chuỗi ADN, nguyên liệu thô mà quá trình chọn lọc tự nhiên sử dụng để thích nghi. Do đó, bức xạ cao hơn dẫn tới tỷ lệ đột biến cao hơn, khác biệt di truyền nhiều hơn ở cộng đồng người sống trên Sao Hỏa so với Trái Đất", Solomon giải thích.

Tiến hóa là một quá trình chậm rãi, vì vậy những thay đổi này không diễn ra ngay lập tức mà cần trải qua nhiều thế hệ để nhận thấy sự chuyển biến đáng kể. Solomon cho rằng, con người nên nghĩ đến hàng thế kỷ hoặc lâu hơn nữa, ngay cả khi tốc độ tiến hóa có thể diễn ra nhanh hơn trên Sao Hỏa so với Trái Đất.

Melanin, sắc tố trong da, là một trong những yếu tố giúp bảo vệ con người khỏi bức xạ. Melanin đóng vai trò chủ chốt, đặc biệt một loại mang tên eumelanin. Eumelanin chịu trách nhiệm tạo màu da sẫm ở người cũng như nhiều loài khác. Eumelanin càng tồn tại nhiều trong da, sức bảo vệ tự nhiên đối với một số loại bức xạ nhất định càng lớn.

Khi nghĩ đến khoảng thời gian dài hơn, có thể lên đến hàng thiên niên kỷ, câu hỏi đặt ra là liệu nhánh Homo sapiens trên Sao Hỏa có tiến hóa đủ khác để được coi là một phân loài riêng biệt hoặc thậm chí một loài mới không. Đây là một khả năng thực tế nhưng cũng cần suy nghĩ về những vấn đề xã hội ít cụ thể hơn như sự phân chia giữa cư dân Sao Hỏa và Trái Đất.

"Có rất nhiều vấn đề đạo đức, luân lý và tình thế khó xử phát sinh từ kịch bản này. Ví dụ, liệu có ổn không khi để trẻ sơ sinh chào đời trên hành tinh khác mà không thể quay lại Trái Đất? Văn hóa và chính trị sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xác định điều gì làm nên bản chất con người trong môi trường mới này", Solomon kết luận.