Từ trái sang phải: GS Maura L. Gillison, TS John T. Schiller và TS Aimee R. Kreimer đến Việt Nam tham dự Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture (Ảnh: BTC).
Trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, ba nhà khoa học hàng đầu thế giới từ Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI) và Đại học Texas đã có những chia sẻ cởi mở về "vũ khí" chống lại ung thư cổ tử cung - vaccine HPV.
Đây là những tên tuổi lớn đã đặt nền móng và phát triển các chiến lược phòng chống HPV toàn cầu.
Từ 10 năm bế tắc đến chiếc chìa khóa "giả lập" virus
Quay ngược thời gian về thập niên 1980, giới khoa học đã xác định được chân lý chính là không nhiễm HPV thì sẽ không nhiễm ung thư cổ tử cung. Tuy nhiên, con đường từ hiểu biết đó đến cho ra một loại vaccine hiệu quả là một thập kỷ đầy thất bại.
TS John Schiller (Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ), một trong những "cha đẻ" của công nghệ này, nhớ lại giai đoạn khó khăn khi liên tục thực hiện các thử nghiệm trên động vật và cho kết quả không tốt; bước ngoặt chỉ đến khi nhóm nghiên cứu nảy ra một ý tưởng táo bạo.
Tiến sĩ Schiller chia sẻ với phóng viên về câu chuyện vaccine HPV (Ảnh: VinFuture).
"Thay vì chỉ lấy những đoạn rất nhỏ của protein virus như cách truyền thống, chúng tôi quyết định lấy toàn bộ một loại protein và để nó tự lắp ráp thành cấu trúc giống virus (VLP). Đó chính là chìa khóa", TS Schiller chia sẻ.
Cấu trúc "giả lập" này đã đánh lừa hệ miễn dịch, khiến cơ thể tạo ra lượng lớn kháng thể bám vào và ngăn chặn virus thật xâm nhập.
HPV không chỉ là chuyện của phụ nữ
Trong khi vaccine HPV thường được gắn liền với phái nữ và ung thư cổ tử cung, GS. Maura L.Gillison - Trung tâm Ung thư MD Anderson (Đại học Texas) đã dành sự nghiệp để chứng minh một thực tế đáng báo động khác: HPV cũng là kẻ thù của nam giới.
GS Gillison chỉ ra rằng, HPV là nguyên nhân gây ra các loại ung thư vòm họng, ung thư hậu môn và dương vật. Tại Hoa Kỳ, ung thư vòm họng do HPV đang trở thành loại ung thư tăng nhanh nhất ở nam giới.
"Việc đưa nam giới tham gia vào các chương trình tiêm chủng sẽ khiến kế hoạch trở nên trung lập về giới hơn. Đây là vấn đề của toàn nhân loại, chứ không chỉ của phụ nữ", GS Gillison nhấn mạnh.
Bà cho rằng chiến lược tiêm chủng cần hướng tới "miễn dịch cộng đồng". Khi một tỷ lệ dân số đủ lớn (bao gồm cả nam giới) được tiêm phòng, nó sẽ tạo ra lá chắn bảo vệ cho cả những người chưa được tiêm.
Cuộc cách mạng "1 liều duy nhất" và bài toán kinh tế
Một trong những thông tin quan trọng nhất được TS Aimee R. Kreimer (Viện Ung thư Quốc gia (Hoa Kỳ) đưa ra là hiệu quả của phác đồ tiêm 1 liều.
"Chúng tôi đã nỗ lực chứng minh rằng chỉ cần một liều duy nhất là có thể bảo vệ gần như hoàn toàn phụ nữ khỏi nhiễm HPV cổ tử cung", TS Kreimer khẳng định.
Phát hiện này có ý nghĩa to lớn đối với các quốc gia đang phát triển, giúp giảm gánh nặng chi phí và nhân lực y tế.
Về chiến lược tiêm chủng theo độ tuổi, các chuyên gia khuyến cáo nên ưu tiên nguồn lực cho các bé gái 11-15 tuổi, lứa tuổi chưa quan hệ tình dục và đáp ứng miễn dịch tốt nhất.
Theo Tiến sĩ Kreimer, một liều vaccine HPV có thể bảo vệ gần như hoàn toàn phụ nữ khỏi nhiễm HPV cổ tử cung (Ảnh: VinFuture).
Với phụ nữ lớn tuổi (trên 26 tuổi), TS Kreimer thẳng thắn chia sẻ: "Đối với phụ nữ ở độ tuổi 26, 27 hoặc 35, họ thường đã bị nhiễm bệnh. Vaccine ngăn chặn xâm nhập chứ không chữa trị khi virus đã vào tế bào. Do đó, với nhóm này, sàng lọc ung thư cổ tử cung sẽ hiệu quả hơn là tiêm vaccine".
Cơ hội nào cho Việt Nam tự chủ vaccine?
Rào cản lớn nhất để vaccine HPV đến được với mọi người dân là chi phí, do phần lớn vaccine hiện nay được nhập khẩu từ các nước phát triển.
Tiến sĩ John T. Schiller đưa ra một viễn cảnh đầy hy vọng: "Để giảm chi phí, chúng tôi đang vận động sản xuất vaccine ngay tại các nước có thu nhập trung bình".
Ông dẫn chứng việc Trung Quốc và Ấn Độ đã sản xuất được vaccine đạt chuẩn Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), giúp giảm giá thành đáng kể.
Đặc biệt, vị chuyên gia từ Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ đưa ra lời cam kết mạnh mẽ: "Chúng tôi sẵn lòng giúp đỡ các đơn vị hay công ty sản xuất nào có mong muốn xây dựng nhà máy hay cơ sở sản xuất vaccine này ở Việt Nam".
Đồng quan điểm, TS Aimee R. Kreimer cũng bày tỏ sự sẵn sàng hợp tác với Bộ Y tế và các cơ quan chính phủ Việt Nam để cung cấp dữ liệu khoa học, hỗ trợ việc ra quyết định chính sách nhằm đưa vaccine HPV vào Chương trình Tiêm chủng Quốc gia.
Câu chuyện về vaccine HPV cho thấy sức mạnh của khoa học không chỉ nằm ở phòng thí nghiệm mà còn ở sự hợp tác toàn cầu.
Như lời GS Gillison chia sẻ về tình bạn 30 năm với các cộng sự: "Chúng tôi coi thành công của bất kỳ ai cũng là thành công cho tất cả. Và chúng tôi sẵn sàng hợp tác với các nhà khoa học Việt Nam để phát triển tư duy và bảo vệ sức khỏe con người”.
Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, diễn ra từ ngày 2/12 đến 6/12 tại Hà Nội
Với chủ đề “Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng”, chuỗi sự kiện quốc tế thường niên năm nay tiếp tục khẳng định sứ mệnh của VinFuture trong việc kết nối tri thức, khơi dậy khát vọng phụng sự và nâng tầm vị thế của Việt Nam như một trung tâm khuyến khích khoa học, đổi mới sáng tạo của thế giới.
Tuần lễ bao gồm 7 hoạt động chính: Diễn thuyết truyền cảm hứng, tọa đàm Khoa học vì Cuộc sống; chuỗi đối thoại khám phá tương lai VinFuture; triển lãm Điểm chạm Khoa học - The Touch of Science”, lễ trao giải VinFuture; giao lưu cùng chủ nhân giải thưởng VinFuture 2025; VinUni - Diễn đàn Lãnh đạo: Hội nghị Đổi mới Giáo dục Đại học.
Trong đó, tâm điểm là Lễ trao giải VinFuture 2025, diễn ra tối ngày 5/12 tại nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội). Đây là sự kiện vinh danh những công trình khoa học xuất sắc có tác động tích cực và bền vững tới hàng triệu, thậm chí hàng tỷ người trên toàn cầu.
Năm nay, giải thưởng sẽ được trao cho các công trình mang lại giá trị “Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng” cho nhân loại, đúng như chủ đề đã đặt ra, khẳng định sứ mệnh của VinFuture trong việc tôn vinh trí tuệ, lan tỏa nhân văn và phụng sự cuộc sống.
