Cá voi, một trong những loài vật lớn nhất hành tinh, dường như đang thì thầm với con người những thông điệp thú vị mà khoa học hiện đại chỉ mới bắt đầu giải mã - Ảnh: NOAA
Các nhà nghiên cứu thuộc Viện SETI (Hoa Kỳ) đã ghi nhận hiện tượng cá voi lưng gù tạo ra các vòng bong bóng lớn trong lúc tiếp cận thân thiện với con người. Phát hiện này vừa được công bố trên Marine Mammal Science, một tạp chí khoa học chuyên về động vật biển có vú.
Trước đây, cá voi lưng gù đã được biết đến với khả năng sử dụng bong bóng để săn mồi hoặc cạnh tranh giao phối. Tuy nhiên, quan sát mới cho thấy những vòng bong bóng được thổi ra trong lúc tiếp cận tàu thuyền và người bơi không có mục đích săn mồi hay sinh sản, mà mang tính chất tò mò và thân thiện.
"Chúng tôi ghi nhận 12 lần tạo vòng bong bóng từ 11 con cá voi, tổng cộng 39 vòng. Những vòng này đều được hướng về phía con người, như một nỗ lực để thu hút sự chú ý hoặc phản hồi", nhà sinh vật học biển Fred Sharpe, thành viên Tổ chức Cá voi Alaska, cho biết.
Theo nhóm nghiên cứu, đây có thể là một dạng hành vi vui đùa hoặc là bước đầu trong giao tiếp giữa loài cá voi với con người. Điều này mở ra khả năng tiếp cận mới trong nghiên cứu về trí tuệ phi con người, cũng là một lĩnh vực quan trọng trong nỗ lực tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất.
Viện SETI vốn nổi tiếng với sứ mệnh tìm kiếm trí tuệ ngoài hành tinh. Việc nghiên cứu các hệ thống giao tiếp của loài vật thông minh dưới nước như cá voi và cá heo được xem là bước đệm để phát triển các công cụ phân tích tín hiệu vũ trụ.
"Với giới hạn công nghệ hiện nay, chúng ta giả định rằng nếu có sự sống ngoài hành tinh, họ sẽ cố gắng liên lạc với loài người. Hành vi tò mò và thân thiện tiến hóa độc lập ở cá voi lưng gù ủng hộ giả định đó", nhà nghiên cứu Laurance Doyle từ Viện SETI nhận định.
Cá voi lưng gù có hệ thống xã hội phức tạp, sử dụng âm thanh đa dạng, biết phối hợp săn mồi bằng bong bóng và thậm chí giúp đỡ các loài khác khi bị kẻ săn mồi tấn công. Đây là minh chứng rõ ràng cho một dạng trí tuệ không thuộc loài người, đang hiện hữu ngay trong lòng đại dương.
Nhiều trường hợp được ghi nhận khi cá voi chủ động tiếp cận tàu thuyền và người bơi, biểu hiện sự tò mò rõ rệt. Nhiếp ảnh gia Jodi Frediani, người đồng hành cùng nhóm nghiên cứu, chia sẻ: "Chúng tôi đã quan sát ít nhất 12 con cá voi từ nhiều quần thể khác nhau trên thế giới. Hầu hết trong số đó tự nguyện tiếp cận con người và thổi bong bóng trong lúc quan sát, như một trò chơi".
Việc này đặt ra câu hỏi: phải chăng loài cá voi đang cố gắng giao tiếp theo cách riêng của chúng, và liệu con người có thể học cách "lắng nghe"?
Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã nỗ lực tìm hiểu cách cá voi và cá heo truyền đạt thông tin. Năm 2021, Viện SETI từng gây chú ý khi phát một chuỗi âm thanh dưới nước để "trò chuyện" với một cá voi tên Twain. Gần đây, các nghiên cứu khác cũng cho thấy cá voi sử dụng âm thanh trong quá trình săn mồi bằng bong bóng để ra hiệu điều phối nhóm.
