AI vượt "chuẩn mực vàng" của dự báo thời tiết
AI đã vượt trội hơn các phương pháp dự báo truyền thống trong việc theo dõi chất lượng không khí, kiểu thời tiết và các cơn bão nhiệt đới do biến đổi khí hậu (Ảnh: Getty).
Một mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) mới do Microsoft phát triển có tên Aurora đang thu hút sự chú ý lớn trong giới khoa học khi cho thấy khả năng dự báo thời tiết chính xác và nhanh chóng hơn so với nhiều trung tâm khí tượng hàng đầu thế giới, bao gồm cả Trung tâm Dự báo thời tiết trung hạn châu Âu (ECMWF) và Trung tâm Bão Quốc gia Mỹ (NHC).
Theo nghiên cứu được công bố ngày 22/5 trên tạp chí Nature, hệ thống Aurora được huấn luyện hoàn toàn bằng dữ liệu lịch sử, không sử dụng các mô hình vật lý truyền thống.
Dù vậy, nó vẫn cho kết quả ấn tượng, bao gồm việc dự báo chính xác tất cả các cơn bão lớn trong năm 2023, đồng thời tạo ra các bản dự báo thời tiết 10 ngày với chi phí tính toán thấp hơn hàng trăm lần.
Trong một ví dụ cụ thể, Aurora đã dự đoán chính xác trước 4 ngày rằng siêu bão Doksuri sẽ đổ bộ vào miền Bắc Philippines, trong khi dự báo chính thức khi đó cho rằng bão sẽ đi về phía bắc Đài Loan.
Doksuri sau đó được ghi nhận là một trong những cơn bão gây thiệt hại nặng nhất trong lịch sử khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Aurora cũng cho thấy khả năng vượt trội trong so sánh với ECMWF - cơ quan được xem là "chuẩn mực vàng" trong lĩnh vực dự báo. Cụ thể, AI của Microsoft đạt độ chính xác cao hơn ECMWF trong 92% trường hợp dự báo toàn cầu 10 ngày, ở độ phân giải khoảng 10 km².
Cuộc đua AI giữa các ông lớn công nghệ
AI Aurora dự đoán chính xác bão Doksuri sẽ đổ bộ vào miền Bắc Philippines (Ảnh: Microsoft).
Aurora không phải là mô hình AI duy nhất trong lĩnh vực này. Trước đó, Huawei đã giới thiệu mô hình Pangu-Weather vào năm 2023, và Google cũng tuyên bố mô hình GenCast của họ vượt qua ECMWF trong 97% các trường hợp thiên tai năm 2019.
Các quốc gia và cơ quan khí tượng lớn cũng đang chạy đua không kém. Meteo-France và chính ECMWF đang phát triển các mô hình học máy của riêng mình. Đại diện ECMWF cho biết mô hình AI đầu tiên của họ, đưa vào thử nghiệm từ tháng 2/2025, giúp tiết kiệm thời gian tính toán hơn 1.000 lần so với mô hình vật lý, dù độ phân giải còn hạn chế (30 km²).
Sự nổi lên của AI trong lĩnh vực dự báo thời tiết đến từ việc các mô hình dự báo truyền thống vốn yêu cầu lượng tính toán lớn do dựa trên các phương trình vật lý phức tạp.
Trong khi đó, AI như Aurora học từ dữ liệu thực tế, giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý. Theo các chuyên gia, đây có thể là bước đầu tiên cho một cuộc cách mạng trong ngành khí tượng học.
"Chúng ta đang ở giai đoạn đầu của một thời kỳ chuyển mình lớn trong khoa học hệ thống khí quyển", PGS Paris Perdikaris tại Đại học Pennsylvania và là tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ.
"Mục tiêu trong 5-10 năm tới là xây dựng các hệ thống có thể khai thác trực tiếp dữ liệu từ vệ tinh và trạm thời tiết để tạo ra các dự báo độ phân giải cao ở mọi nơi trên thế giới", ông cho biết.
Hiện tại, dù Aurora vẫn chưa được thương mại hóa, nhưng các kết quả thử nghiệm cho thấy tiềm năng rất lớn.
Việc AI dần thay thế các phương pháp truyền thống trong lĩnh vực khí tượng được đánh giá là khả thi và cần thiết, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt và nhu cầu dự báo chính xác, kịp thời trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
