Gần đây, nhiều trường hợp xây nhầm nhà trên đất người khác làm dậy sóng dư luận như tại Hải Phòng, tại TPHCM...
Ông Võ Hồng Thắng - Phó tổng giám đốc DKRA Group - nói, việc xây nhầm nhà hay lấn ranh đất thường xuyên xảy ra, là thực trạng tồn tại ở nhiều nơi, đặc biệt những khu vực có quản lý đô thị chưa được chặt chẽ. Dù nhầm vô ý hay cố tình thì cuối cùng vẫn là vấn đề đất bị lấn chiếm.
Theo ông Thắng, quyền sử dụng đất là điều quan trọng nhất, đã được pháp luật bảo vệ. Ai xâm phạm quyền này thì đều phải xử lý theo các quy định pháp luật. Cả bên xây nhầm lẫn bên bị xây nhầm đều bị tổn hại nếu tình huống phát sinh.
Tuy nhiên, dù như thế nào, mọi công dân cũng phải tôn trọng pháp luật, tìm hiểu thật kỹ lưỡng về đất đai trước khi xây nhà. Đồng thời, để tránh các tiền lệ xấu, chuyên gia cho rằng cần có các chế tài răn đe đủ mạnh nhằm bảo vệ cao nhất quyền, lợi ích hợp pháp của người dân.
Một trường hợp xây nhầm nhà trên đất người khác tại TPHCM đang được báo chí phản ánh (Ảnh: Phạm Diện).
Luật sư Nguyễn Đăng Tư - Công ty Luật TNHH TriLaw - nói khi phát hiện trường hợp xây nhầm nhà trên đất người khác, căn cứ theo quy định tại Điều 166 Bộ luật Dân sự 2015 thì chủ sở hữu có quyền kiện đòi lại tài sản của mình bằng một vụ án dân sự.
Trường hợp chủ đất bị thiệt hại do hành vi xây nhầm hoặc hành vi cố tình chiếm giữ đất của người xây nhầm thì có thể yêu cầu tòa án buộc người xây nhầm phải bồi thường thiệt hại.
Việc xây nhầm nhà trên đất người khác, tùy theo tính chất mức độ có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị xử lý hình sự.
Cụ thể, trường hợp hành vi chiếm giữ trái phép tài sản có thể bị xử lý theo Điểm đ Khoản 2 Điều 15 Nghị định 144 của Chính phủ với mức xử phạt từ 3 triệu đồng đến 5 triệu đồng.
Bên cạnh đó, quy định tại Điểm a Khoản 3, Điểm a, Điểm b Khoản 4 Điều 15 Nghị định 144 của Chính phủ còn áp dụng hình thức xử phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả cụ thể đối với hành vi trên. Các hình thức phạt bổ sung như tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính; buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm, buộc trả lại tài sản do chiếm giữ trái phép đối với hành vi vi phạm.
Nếu trường hợp tài sản có giá trị cao từ 10 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng hoặc một số trường hợp đặc biệt khác có thể bị xử lý về hình sự về tội chiếm giữ trái phép tài sản.
Cụ thể theo Điều 176 Bộ luật Hình sự 2015 được bổ sung bởi Điểm d Khoản 1 Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017, tội chiếm giữ trái phép tài sản được quy định:
Người nào cố tình không trả lại cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc không giao nộp cho cơ quan có trách nhiệm tài sản trị giá từ 10 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng hoặc dưới 10 triệu đồng nhưng tài sản là di vật, cổ vật bị giao nhầm hoặc do mình tìm được, bắt được, sau khi chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc cơ quan có trách nhiệm yêu cầu được nhận lại tài sản đó theo quy định của pháp luật, thì bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.
Phạm tội chiếm giữ tài sản trị giá 200 triệu đồng trở lên hoặc bảo vật quốc gia, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
Để tránh việc xây dựng nhầm nhà trên đất người khác, luật sư Nguyễn Đăng Tư cho rằng trước khi xây dựng, người dân nên kiểm tra kỹ hồ sơ pháp lý về đất trước khi xây dựng, đảm bảo đất có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ/sổ hồng).
Người dân cũng cần kiểm tra thông tin thửa đất: số tờ, số thửa, diện tích, loại đất, mục đích sử dụng; Đối chiếu thông tin với bản đồ địa chính tại Văn phòng đăng ký đất đai/UBND cấp xã để xác định ranh giới đúng.
Sau đó, người dân cần thuê đơn vị đo đạc chuyên nghiệp (được cấp phép) tiến hành đo vẽ hiện trạng đất, đồng thời nên mời cán bộ địa chính xã, phường và hộ liền kề cùng tham gia xác nhận ranh giới, cắm mốc giới trên thực địa và lập biên bản có chữ ký các bên.
Khi khởi công, người dân cũng nên mời cán bộ địa chính hoặc đơn vị đo đạc xuống kiểm tra lại một lần nữa; giám sát chặt chẽ việc thi công để đảm bảo công trình nằm gọn trong ranh giới thửa đất.
