Với nhiều người, "uống vitamin C, uống nước cam nhiều đi cho đỡ bệnh" dường như trở thành câu thần chú khi có ai đó mắc bệnh vặt, ho, cảm thông thường. Từ nhiều năm nay, vitamin C đã trở thành "tượng đài" phòng bệnh, từ cảm cúm, tim mạch đến ung thư.
Thế nhưng, sau hơn nửa thế kỷ nghiên cứu với hàng triệu người tham gia, khoa học đã chứng minh rất nhiều thông tin về vitamin C thực chất chỉ là… hiểu lầm hoặc phóng đại quá mức.
Mọi người có thói quen uống nước cam để giải cảm, song điều này không mang lại lợi ích như nhiều người vẫn nghĩ (Ảnh minh họa: Getty).
"Vitamin C giúp chống cảm"
Lý thuyết này bắt đầu từ năm 1970, từ cuốn sách Vitamin C and the Common Cold (tạm dịch: Vitamin C và bệnh cảm thông thường) của nhà khoa học Linus Pauling. Ông là người duy nhất trong lịch sử nhận 2 giải Nobel cá nhân (Hoá học 1954 và Hoà bình 1962).
Bên trong cuốn sách, tác giả cho biết nếu uống 1-2g vitamin C mỗi ngày có thể giảm tới 45% nguy cơ cảm lạnh thông thường. Cuốn sách bán chạy đến mức các nhà máy phải phát triển thêm dây chuyền để đáp ứng nhu cầu vitamin C của người dân thời điểm đó.
Từ đó đến nay, niềm tin “vitamin C chống cảm” đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều thế hệ, dù hàng loạt nghiên cứu sau này đã chứng minh điều ngược lại.
Theo đó, ở người bình thường, việc bổ sung vitamin C thường xuyên không hề làm giảm xác suất bị cảm lạnh. Hàng chục phân tích gộp với tổng cộng hơn 30.000 người tham gia đều cho kết quả tương tự.
Điều duy nhất mà vitamin C làm được là rút ngắn thời gian mắc bệnh, khoảng 8% ở người lớn và 14% ở trẻ em, tức là thay vì ốm 7 ngày thì còn khoảng 6–6,5 ngày. Hiệu quả này nhỏ đến mức hầu như không cảm nhận ra trong đời sống thực.
Hiệu quả rõ rệt chỉ được ghi nhận ở vài nhóm, đặc biệt là các vận động viên chạy marathon ở Bắc Cực, lính huấn luyện trong tuyết. Điểm chung của nhóm này là phải chịu áp lực thể chất cực mạnh. Việc bổ sung ít nhất 200mg vitamin C mỗi ngày có thể giúp họ giảm nguy cơ cảm lạnh lên tới 50%.
"Vitamin C giúp phòng chống bệnh tim mạch"
Một hiểu lầm thường nghe là vitamin C giúp giãn mạch, hạ huyết áp và ngăn ngừa xơ vữa. Đúng là có một số nghiên cứu quan sát cho thấy những người ăn nhiều rau củ quả giàu vitamin C có tỉ lệ mắc bệnh tim và đột quỵ thấp hơn.
Tuy nhiên, khi các nhà khoa học tách riêng vitamin C thử nghiệm trên nhiều người, kết quả lại cho thấy không có bằng chứng thuyết phục chứng minh bổ sung vitamin C làm giảm nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay tử vong do tim mạch.
"Bổ sung vitamin C quá nhiều cũng không gây hại"
Một niềm tin khác là "bổ sung vitamin C nhiều chút cũng không sao". Tuy nhiên, trên thực tế, Viện Y học Mỹ đã đặt giới hạn an toàn sử dụng vitamin C là 2.000 mg/ngày.
Khi sử dụng vượt quá ngưỡng này thường xuyên, mọi người có thể bị tiêu chảy, đầy hơi, chuột rút bụng, buồn nôn. Trong trường hợp nặng hơn, việc này làm tăng nguy cơ sỏi thận oxalat, đặc biệt ở nam giới và người có tiền sử sỏi.
Mặc dù vậy, nếu bổ sung vitamin C ở mức vừa phải, vi chất này có thể mang lại nhiều tác dụng đáng kể đối với sức khỏe.
Theo giáo sư Daniel M Davis, Trưởng khoa Khoa học sự sống tại ĐH Imperial College London, vitamin C giúp tổng hợp collagen để da đẹp, xương chắc, vết thương mau lành. Chất này cũng giúp tăng hấp thu sắt từ rau củ. Ngoài ra, vitamin C là chất chống oxy hoá mạnh, bảo vệ tế bào khỏi gốc tự do hàng ngày, hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa.
Viện Y tế Quốc gia Mỹ khuyến nghị người bình thường chỉ cần bổ sung 75-90 mg vitamin C/ngày. Lượng này tương đương một quả cam lớn, hai quả kiwi hoặc một quả ớt chuông đỏ.
Đối với phụ nữ có thai và cho con bú, khuyến nghị này lần lượt là 85mg/ngày và 120 mg/ngày. Người hút thuốc cần nhiều hơn 35mg vitamin C mỗi ngày so với những người không hút thuốc.
Theo ông Davis, cách bổ sung vitamin C tốt nhất là từ thực phẩm tự nhiên, ăn đa dạng, chế biến nhẹ nhàng (hấp, áp chảo thay vì luộc lâu). Mọi người chỉ bổ sung vitamin C khi thực sự thiếu hụt được chứng minh qua xét nghiệm hoặc trong trường hợp đặc biệt.
Nếu muốn tăng cường miễn dịch, mọi người nên bổ sung vitamin D, kẽm kèm tăng cường giấc ngủ, vận động và kiểm soát stress.
