Giá vàng, sau một chuỗi ngày tăng phi mã, chính thức xô đổ cột mốc lịch sử 4.300 USD/ounce (dù sau đó giảm nhẹ). Kim loại quý này đã tăng hơn 50% chỉ trong vòng một năm, bỏ xa chỉ số S&P 500 và ghi nhận hiệu suất tốt nhất kể từ cuộc Đại suy thoái năm 2008.
Trong các phòng giao dịch từ New York đến London, không khí hưng phấn bao trùm. Các chiến lược gia hàng đầu phố Wall bắt đầu nói về một mô hình đầu tư mới, nơi công thức "60% cổ phiếu - 40% trái phiếu" truyền thống đã trở nên lỗi thời. Thay vào đó, một cấu trúc táo bạo hơn được đề xuất: "60/20/20", với 20% danh mục dành cho vàng. Lý do rất rõ ràng: lạm phát dai dẳng, rủi ro địa chính trị và nợ công chồng chất đã khiến trái phiếu không còn là hầm trú ẩn an toàn như trước.
Giữa bữa tiệc vàng náo nhiệt đó, Warren Buffett, nhà đầu tư huyền thoại với khối tài sản ròng hơn 160 tỷ USD, vẫn giữ một thái độ im lặng và dửng dưng. Sự im lặng của ông nói lên nhiều điều hơn bất kỳ bản phân tích nào. Bởi trong suốt sự nghiệp kéo dài hơn 6 thập kỷ, ông chưa bao giờ giấu giếm sự hoài nghi, thậm chí là khinh thường đối với vàng.
Khối lập phương câm lặng và con ngỗng không đẻ trứng
Để hiểu được vì sao Buffett ghẻ lạnh với vàng, chúng ta phải quay trở lại với triết lý đầu tư cốt lõi của ông. Tại Đại hội cổ đông Berkshire Hathaway năm 2011, ông đã có một bài giảng kinh điển, chia các loại hình đầu tư thành 3 nhóm chính.
Nhóm thứ nhất là các tài sản định danh bằng tiền tệ như trái phiếu hay tiền gửi ngân hàng. Buffett cho rằng đây là một canh bạc vào khả năng của chính phủ trong việc duy trì sức mua của đồng tiền - một canh bạc mà lịch sử đã chứng minh là hầu hết đều thất bại trong dài hạn.
Nhóm thứ ba, và cũng là nhóm ông yêu thích nhất, là các tài sản sản sinh giá trị thực - những trang trại, nhà máy, và các doanh nghiệp tạo ra sản phẩm, dịch vụ và dòng tiền. "Bạn mua một trang trại vì tin nó sẽ cho ra bắp và đậu nành. Bạn định giá nó dựa trên khả năng sinh lợi", ông giải thích. "Đó mới là những tài sản hấp dẫn".
Và vàng? Buffett xếp nó vào nhóm thứ hai: những tài sản "không sản sinh ra bất cứ thứ gì". Người ta mua chúng chỉ với một hy vọng duy nhất: một ngày nào đó, sẽ có người khác sẵn sàng trả giá cao hơn để mua lại.
Ông vẽ ra một hình ảnh đầy sức nặng: "Nếu gom toàn bộ số vàng trên thế giới lại, chúng ta có thể đúc thành một khối lập phương, mỗi cạnh dài khoảng 21 mét. Bạn có thể trèo lên đó, vuốt ve nó, nhưng nó sẽ không làm gì cả. Nó không tạo ra sản phẩm, không sinh lợi nhuận, không sinh sôi thêm".
Trong một lần khác, ông dùng một ví von sắc sảo hơn: "Sở hữu vàng cũng giống như sở hữu một con ngỗng không đẻ trứng. Nó chỉ ngồi đó, nhìn bạn, và bạn còn phải tốn tiền thuê người bảo vệ và lưu trữ nó. Sẽ tốt hơn nhiều nếu bạn sở hữu một con ngỗng đẻ trứng vàng đều đặn".
Với Buffett, giá trị thực sự của một tài sản phải gắn liền với công năng và khả năng tạo ra của cải. Cổ phiếu của Coca-Cola hay một công ty đường sắt mà ông sở hữu sẽ tiếp tục bán hàng, tạo ra lợi nhuận và trả cổ tức cho cổ đông, năm này qua năm khác. Còn một thỏi vàng, dù 100 năm nữa, vẫn chỉ là một thỏi vàng.
Buffett cho rằng việc mua vàng chủ yếu xuất phát từ nỗi sợ hãi hơn là từ tăng trưởng thực chất (Ảnh: Bloomberg).
"Đặt cược vào nỗi sợ hãi"
Nếu vàng không tạo ra giá trị nội tại, vậy tại sao giá của nó lại tăng phi mã? Buffett có một câu trả lời thẳng thắn: "Vàng là cách bạn đặt cược vào nỗi sợ hãi".
“Phần lớn người mua vàng tin rằng số người lo sợ sẽ ngày càng nhiều”, ông viết trong thư gửi cổ đông. “Bạn chỉ có thể kiếm lời nếu sau này có người sợ hãi hơn bạn bây giờ. Nếu đúng, bạn thắng; nếu sai, bạn thua vì bản thân vàng không tạo ra giá trị nào cả”.
Charlie Munger, người cộng sự lâu năm của Buffett, còn nói một cách gay gắt hơn: "Thật kỳ lạ khi mua một tài sản chỉ để hy vọng nó sẽ tăng giá mạnh nếu thế giới sụp đổ. Điều đó chẳng hợp lý chút nào".
Thậm chí, Buffett còn châm biếm về sự phi lý của việc tích trữ vàng: "Chúng ta đào vàng lên từ lòng đất ở châu Phi, nấu chảy, chở nửa vòng Trái Đất rồi lại chôn xuống một cái hố khác và thuê người trông coi. Nếu có ai đó từ sao Hỏa nhìn thấy, chắc họ sẽ chỉ biết gãi đầu ngạc nhiên không hiểu nổi".
Ngoại lệ hiếm hoi và bài học đằng sau
Chính vì lập trường kiên định này, giới tài chính đã thực sự chấn động vào quý II/2020, khi Berkshire Hathaway bất ngờ công bố đã chi 565 triệu USD để mua cổ phần của Barrick Gold, một trong những tập đoàn khai thác vàng lớn nhất thế giới. Nhiều người vội vã kết luận rằng "nhà hiền triết" cuối cùng cũng đã thay đổi quan điểm trước sức hấp dẫn của vàng giữa đại dịch Covid-19.
Nhưng sự phấn khích đó chỉ kéo dài vỏn vẹn 2 quý. Ngay sau đó, Berkshire đã bán sạch toàn bộ số cổ phiếu này. Thương vụ Barrick Gold trở thành một trong những khoản đầu tư ngắn ngủi nhất trong lịch sử của Buffett, một người nổi tiếng với triết lý "mua và nắm giữ mãi mãi".
Động thái này càng củng cố một điều: đó không phải là sự thay đổi trong triết lý, mà chỉ là một nước cờ chiến thuật. Có thể đó là quyết định của một trong hai nhà quản lý danh mục của ông, hoặc bản thân Buffett nhận thấy một cơ hội ngắn hạn khi đặt cược vào một công ty khai thác (một tài sản sản xuất) chứ không phải là vàng vật chất. Khi cơ hội qua đi, ông lập tức rút lui.
Tương lai của vàng và sự kiên định của một huyền thoại
Bất chấp cái lắc đầu của Buffett, nhiều nhà đầu tư và chuyên gia tên tuổi khác vẫn đặt niềm tin vào vàng. Ray Dalio, nhà sáng lập quỹ đầu cơ Bridgewater Associates, cho rằng vàng là công cụ phòng thủ cần thiết và nên chiếm 10-15% danh mục. Các nhà phân tích tại Morgan Stanley hay VanEck thậm chí còn dự báo giá vàng có thể chạm mốc 5.000 USD/ounce vào năm 2026.
Họ có lý do của riêng mình. Vàng là một tài sản phi quốc gia, không phụ thuộc vào chính phủ hay ngân hàng trung ương nào, và đã chứng tỏ được vai trò lưu trữ giá trị qua hàng ngàn năm lịch sử.
Tuy nhiên, đối với Warren Buffett, sự giàu có bền vững không được xây dựng từ việc dự đoán tâm lý đám đông hay đặt cược vào sự hỗn loạn. Nó đến từ việc kiên nhẫn sở hữu những doanh nghiệp tuyệt vời, những "cỗ máy" tạo ra dòng tiền và giá trị thực cho xã hội.
Khi cơn sốt vàng tiếp tục lan tỏa, bài học từ cái lắc đầu của Buffett vẫn còn nguyên giá trị. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, giữa những biến động ngắn hạn của thị trường, sự khác biệt giữa đầu cơ và đầu tư, giữa việc chạy theo giá cả và việc tìm kiếm giá trị, mới chính là chìa khóa để xây dựng sự thịnh vượng đích thực và lâu dài.
