ThS.BS Hà Văn Quốc, Khoa Nội tiêu hóa nội soi, Bệnh viện Đa khoa Quốc Tế Vinmec Times City, nói như trên khi giải thích tại sao nhiều người trẻ, sinh hoạt lành mạnh vẫn có thể mắc ung thư.
"Lối sống giúp giảm nguy cơ chứ không phải miễn dịch ung thư, còn tầm soát và phát hiện sớm thì điều trị hiệu quả cao hơn", bác sĩ Quốc cho hay.
Theo một nghiên cứu lớn trên thế giới, được công bố trên BMJ Oncology, từ năm 1990 đến 2019 số ca ung thư ở người dưới 50 tuổi tăng gần 80%, từ 1,82 triệu lên 3,26 triệu. Trong cùng khoảng thời gian, số ca tử vong do ung thư ở nhóm tuổi này cũng tăng 27%, với hơn một triệu người tử vong vào năm 2019.
Dự báo, đến năm 2030, số ca ung thư khởi phát sớm trên toàn cầu tăng 31%, ca tử vong tăng 21%, trong đó nhóm người ở độ tuổi 40 chiếm tỷ lệ cao nhất. Các loại ung thư phổ biến gồm vú, đại tràng, thực quản, dạ dày và thận. Các bác sĩ nhận xét đây là xu hướng đáng lo ngại cho thấy ung thư đang trẻ hóa, biến đổi từ "căn bệnh của người già" thành một thách thức sức khỏe ngày càng phổ biến ở người trẻ.
PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai, nói mỗi người đều có thể trạng, tiền sử bệnh lý và cơ chế phát triển ung thư khác nhau. Một số trường hợp ung thư được xác định do di truyền, như ung thư vú, buồng trứng, đại tràng, nhưng không ít trường hợp bác sĩ không thể tìm ra nguyên nhân cụ thể. Ví dụ, đột biến gene BRCA1 và BRCA2 làm tăng nguy cơ ung thư vú và buồng trứng, theo Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (NCI). Dù sống lành mạnh, người mang đột biến gene này vẫn có nguy cơ cao bị ung thư.
Tương tự, bác sĩ Hà Hải Nam, Phó Trưởng khoa Ngoại bụng I (Bệnh viện K Trung ương), cho biết nhiều đột biến dẫn đến ung thư, bắt nguồn từ các nguyên nhân như di truyền, môi trường sống ô nhiễm hoặc lỗi ADN tự phát trong quá trình tế bào phân chia. Thậm chí, áp lực từ các nhân tố không thể kiểm soát như thực phẩm chế biến sẵn, khói thuốc lá thụ động, chất hóa học hoặc nhiễm trùng từ virus HPV, viêm gan B/C, vi khuẩn Helicobacter pylori (HP)... đều có thể thúc đẩy nguy cơ mắc ung thư dù người đó ăn uống khoa học, tập luyện đều đặn.
Theo Nature, nghiên cứu mới nhất từ Trung tâm Ung bướu Kimmel Johns Hopkins, 2/3 các đột biến dẫn tới ung thư là lỗi của ADN (hay DNA - vật liệu di truyền ở cấp độ phân tử), không phải do di truyền hay môi trường. Tiến sĩ W. Kimryn Rathmell, cựu giám đốc NCI, cho biết nhiều bệnh ung thư hình thành vì những lý do nằm ngoài tầm kiểm soát, bất chấp các biện pháp phòng ngừa tốt nhất.
Các chuyên gia khuyến cáo rằng ung thư không phải là căn bệnh dành riêng cho một nhóm nhất định. Những trường hợp này đặt ra yêu cầu cấp bách về việc nâng cao nhận thức cộng đồng trong xử lý và phòng ngừa bệnh ở nhóm trẻ tuổi.
PGS.TS Phương nhấn mạnh giảm nguy cơ ung thư bằng cách ăn uống lành mạnh, ngủ đủ, hạn chế căng thẳng, duy trì chỉ số cân nặng hợp lý và tránh xa các tác nhân gây hại như thuốc lá hay thực phẩm chế biến sẵn. Tuy nhiên, điều quan trọng không kém là tiến hành tầm soát ung thư định kỳ ngay cả khi cơ thể chưa xuất hiện triệu chứng bất thường. Sàng lọc sớm giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn đầu, khi việc điều trị đạt hiệu quả cao nhất.
Bệnh nhân chờ để hóa xạ trị. Ảnh: Quỳnh Trần
Nội soi dạ dày và đại tràng định kỳ, nhất là khi có triệu chứng như đau bụng, sụt cân, rối loạn tiêu hóa kéo dài, đi ngoài máu... Xét nghiệm phân tìm máu ẩn (FOBT/iFOBT) hàng năm với ung thư đại tràng. Siêu âm gan định kỳ và xét nghiệm AFP ở người có nguy cơ ung thư gan (viêm gan B/C, xơ gan). Xét nghiệm gen nếu có tiền sử gia đình hoặc dấu hiệu nghi ngờ hội chứng di truyền.
Các tiến bộ y học ngày nay giúp nhiều người chữa khỏi hoặc kéo dài thời gian sống, tùy loại ung thư và giai đoạn bệnh. Một số loại ung thư, tỷ lệ khỏi bệnh trên 5 năm vượt 90% nếu phát hiện ở giai đoạn sớm và điều trị kịp thời, như ung thư tuyến giáp, ung thư vú, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư đại tràng... Nhiều bệnh nhân ung thư đã chữa trị ổn định 10 năm, 20 năm, 30 năm.
