Từng bị đánh giá là giá trị gia tăng thấp khi ngành điện tử Việt Nam vốn được biết đến là chỉ lắp ráp, dựa nhiều vào FDI. Thậm chí, câu chuyện Việt Nam đã "làm nổi con ốc vít" để cung cấp cho doanh nghiệp FDI hay chưa được nhắc đến suốt trong một thời gian dài.
Tuy nhiên, tư duy phải sở hữu nhà máy, phải trực tiếp sản xuất ra sản phẩm mới đã trở nên lỗi thời, bởi sự chuyên môn hoá rất cao trong chuỗi cung ứng và sản xuất toàn cầu. Mô hình các công ty sở hữu sản phẩm mà không có nhà máy hiện đang thắng thế.
Apple và Nvidia, hai công ty có vốn hoá lên đến 3.000 tỷ USD, không có bất cứ nhà máy sản nào của riêng mình, họ chỉ thiết kế, viết phần mềm và thương mại (thương hiệu, marketing, bán hàng và dịch vụ bảo hành, bảo trì) còn phần sản xuất họ thuê ngoài.
Điều này cho thấy, tư duy "tỷ lệ nhập khẩu phần cứng cao đồng nghĩa với giá trị gia tăng thấp" đã không hoàn toàn đúng.
"Bẫy" đo lường giá trị gia tăng
Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch CMC Group. (Ảnh: Vneconomy).
Chia sẻ tại Diễn đàn Kinh tế mới Việt Nam với chủ đề: "Sức bật kinh tế Việt Nam từ nội lực đến chuỗi giá trị toàn cầu", diễn ra ngày 2/10, ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch CMC Group đã cảnh báo về "cái bẫy" đo lường giá trị gia tăng trong các ngành nghề khi tỷ lệ nhập khẩu phần cứng cao được mặc định là giá trị gia tăng thấp.
"Khi đo lường giá trị gia tăng của ngành kinh tế số, không thể đơn thuần nhìn vào tỷ lệ nhập khẩu phần cứng cao để kết luận giá trị gia tăng của ngành còn thấp", ông Chính nói.
Theo ông, Việt Nam hiện đứng thứ 5 thế giới về sản xuất phần mềm và Top 3 thế giới về xuất khẩu phần mềm, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này khẳng định Việt Nam có nền tảng và tiềm lực rất lớn trong lĩnh vực công nghệ.
Tương tự với ngành dệt may, vị doanh nhân này nhìn nhận, không nên tập trung sản xuất nguyên phụ liệu vì chỉ để nâng tỷ lệ hàm lượng nội địa trong chuỗi giá trị, vì hậu quả là dễ gây ô nhiễm và cũng không mang lại nhiều giá trị. Thay vào đó, doanh nghiệp Việt nên đầu tư xây dựng một thương hiệu mang tầm cỡ toàn cầu.
"Vị thế của Việt Nam hiện nay đã rất khác so với 30 năm về trước", ông Chính khẳng định và cho biết, CMC từng đi lên từ gia công và học hỏi công nghệ, nhưng đến nay đã có những sản phẩm công nghệ được xếp hạng trong Top 12 thế giới theo đánh giá của Viện Tiêu chuẩn Mỹ.
"Chúng tôi cũng đã thực hiện chuyển đổi số cho các tập đoàn hàng đầu Nhật Bản như Honda, giúp họ thay đổi quy trình thiết kế, nâng năng suất lên tới 30%. Đây là minh chứng cho năng lực và tiềm lực công nghệ Việt Nam”, Chủ tịch CMC cho hay.
Ông cũng đánh giá rất cao mô hình từ các quốc gia như Trung Quốc hay Hàn Quốc khi những doanh nghiệp lớn thường đóng vai trò đầu tàu để dẫn dắt, kéo cả các doanh nghiệp nhỏ.
Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam còn nhiều khó khăn, nếu chỉ trông chờ vào hỗ trợ lãi suất hay các ưu đãi khác thì chưa đủ. Chúng ta cần những doanh nghiệp lớn dẫn dắt mạnh mẽ để tạo cú hích cho toàn bộ hệ sinh thái, ông Chính khuyến nghị.
Chuyển tư duy từ "làm thuê sang làm chủ"
Để ngành điện tử Việt Nam vươn lên, theo ông Nguyễn Trung Chính bài học từ Ấn Độ rất đáng để suy ngẫm.
"Từ một quốc gia gia công, nay đã vươn lên trở thành cường quốc công nghệ thông tin. Điều này có nghĩa gì? Giai đoạn gia công không hề xấu, nhưng quan trọng chúng ta phải biết chuyển đổi – từ người làm thuê trở thành người làm chủ", ông Chính đánh giá.
Theo ông, trong quá trình phát triển, giá trị gia tăng sẽ nằm ở tri thức, thương hiệu và sáng tạo. Đây lại là điều mà các doanh nghiệp Việt Nam còn thiếu, nhất là yếu tố “brand – thương hiệu sản phẩm”, Chủ tịch CMC kết luận.
"Trung Quốc đã rút ngắn đáng kể giai đoạn gia công, đi thẳng vào việc phát triển sản phẩm và xây dựng thương hiệu toàn cầu. Việt Nam cũng cần hướng tới làm chủ công nghệ, tạo ra sản phẩm trí tuệ và xây dựng thương hiệu quy mô quốc tế, thay vì mãi quen với vai trò 'người làm thuê'", ông Chính nói.
Apple thuê Foxconn, Luxshare làm phần cứng, Nvidia thuê TSMC cho thấy rất nhiều doanh nghiệp công nghệ lớn không cần sở hữu nhà máy. (Ảnh minh hoạ: SCMP).
Đồng quan điểm, nhiều ý kiến chuyên gia cũng cho rằng cần chuyển từ làm thuê sang làm chủ thì mới có thể bứt phá trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
"Phần lớn doanh nghiệp nội địa mới tham gia được vào các khâu trung gian và khi đối chiếu còn thấp hơn nhiều quốc gia như Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ", ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho biết.
Theo tính toán của Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương hiện tại, tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam có kết nối tham gia chuỗi giá trị toàn cầu hiện ở mức thấp, chỉ khoảng 18%, giảm 17 điểm % so với năm 2009 và chủ yếu tập trung ở các doanh nghiệp lớn.
Cùng với đó, chất lượng các ngành cung ứng nội địa được đánh giá là chưa cao. Riêng công nghiệp hỗ trợ mới đáp ứng được khoảng 10 - 15% nhu cầu trong nước. Hầu hết những ngành công nghiệp chế biến chế tạo tuy có chỉ số lan tỏa và độ nhạy cao nhưng kích thích đến nhập khẩu và lan tỏa đến giá trị tăng thêm thấp hơn mức bình quân chung.
Một con số phản ánh rõ nét hơn là tỷ lệ nội địa hóa trong giá trị xuất khẩu của Việt Nam ở từng ngành.
Trong đó, tỷ lệ nội địa hoá điện tử, máy vi tính là khoảng 28%, dệt may 36,3%, da giày 34% và gỗ là cao nhất khoảng 53,4%. Còn lại các lĩnh vực, tỷ lệ giá trị gia tăng trong nước trong giá trị xuất khẩu ở mức hầu hết là thấp.
Dù vậy, theo TS. Nguyễn Đức Hiển, ngành công nghiệp công nghệ số của Việt Nam được đánh giá có triển vọng khả quan khi đạt tốc độ phát triển rất nhanh.
Theo đánh giá từ nghiên cứu quốc tế và trong nước, đây là ngành có triển vọng mang lại đóng góp tăng trưởng đột phá của Việt Nam, dự báo có thể mang lại từ 90 - 200 tỷ USD vào năm 2030. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ AI thành công có thể đóng góp 120 - 130 tỷ USD vào GDP,...
Bên cạnh đó, ngành bán dẫn cũng đang có cải thiện tích cực. Vị thế ngành bán dẫn gia tăng với khoảng 2% giá trị xuất khẩu toàn cầu, là quốc gia xuất khẩu vi mạch bán dẫn đứng thứ 10 trên thế giới với giá trị xuất khẩu khoảng 25 tỷ USD.
Tuy nhiên, Việt Nam chưa sản xuất được vi mạch bán dẫn, mà chỉ thuần túy dựa vào nhập khẩu vi mạch bán dẫn. Vì vậy, cần tiếp cận ngay từ đầu ở những mô hình kinh tế mới, tạo ra chỗ đứng của Việt Nam trong chuỗi giá trị ở phân khúc cao, điển hình như trong sản xuất UAV (máy bay không người lái) hay chip bán dẫn.
GS. TS Hoàng Văn Cường, Thành viên Uỷ ban Tư vấn Chính sách, Chiến lược cho Thủ tướng bày tỏ mong muốn: "Nếu các doanh nghiệp, đơn vị nghiên cứu như Viettel hay các doanh nghiệp công nghệ lớn tập trung vào thiết kế và được sự hỗ trợ để sản xuất thử, Việt Nam có thể chuyển từ làm thuê sang làm chủ trong chuỗi giá trị".
Ngày 4/11 tại TP HCM, Diễn đàn Đầu tư Việt Nam (VIF), do Trang TTĐT Tổng hợp VietnamBiz và Việt Nam Mới tổ chức, trở lại với loạt nội dung nóng: “Bức tranh vĩ mô – bất động sản – thị trường tài chính – chứng khoán: Con đường thịnh vượng của Việt Nam”.
Sự kiện quy tụ chuyên gia kinh tế, nhà hoạch định chính sách, lãnh đạo ngân hàng, các quỹ và hàng trăm nhà đầu tư, cùng phân tích triển vọng vĩ mô, chính sách, bất động sản, ngân hàng, tài sản số và chu kỳ mới của chứng khoán.
Trải qua nhiều mùa tổ chức, VIF đã khẳng định vị thế diễn đàn đầu tư số 1 Việt Nam, nơi kết nối tri thức và vốn đầu tư.
Thông tin chi tiết: vietnaminvestmentforum.vn
Đăng ký mua vé hoặc tham gia khảo sát để có cơ hội nhận vé mời đặc biệt.
