Chia sẻ tại diễn đàn đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực y tế ngày 6/6, Thạc sĩ David Duong, Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Ban đầu, Trường Đại học Y Harvard (Mỹ) chia sẻ về bài học đầu tư vào chăm sóc sức khỏe ban đầu là chìa khóa để giảm gánh nặng bệnh tật tại Việt Nam.
Ông Duong lấy ví dụ trường hợp bà Lan, 54 tuổi, sống tại tại TP Thái Nguyên. Từ năm 40 tuổi, bà thường xuyên đau đầu và mệt mỏi nhưng không đi khám, cho rằng triệu chứng chỉ do làm việc quá sức.
Đến năm 46-49 tuổi, bà tự mua thuốc giảm đau tại hiệu thuốc mà không kiểm tra huyết áp hay đường huyết. Mặc dù có đến trạm y tế xã khi ho nhiều, bà không được sàng lọc các bệnh không lây nhiễm.
Năm 50 tuổi, bà Lan được chẩn đoán mắc đái tháo đường và tăng huyết áp, nhưng không được tư vấn hay theo dõi đầy đủ.
Hậu quả, năm 53 tuổi, bà phải nhập viện cấp cứu vì suy thận và bắt đầu chạy thận nhân tạo. Hiện tại, gia đình rơi vào nợ nần, còn bà không thể tiếp tục làm việc.
Theo ông Duong, 3 nguyên nhân chính dẫn tới các trường hợp như bà Lan là sự thiếu hụt trong sàng lọc sớm, giáo dục sức khỏe và quản lý bệnh tại tuyến cơ sở.
Vị chuyên gia này đưa ra bằng chứng toàn cầu về đầu tư chăm sóc sức khỏe ban đầu ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình mang lại hiệu quả vượt trội. Mỗi đô la chi tiêu có thể đem lại lợi ích kinh tế từ 9 đến 16 đô la nhờ giảm chi phí điều trị và ngăn ngừa biến chứng. So với các chương trình chuyên biệt hay mô hình chăm sóc chuyên sâu, chăm sóc sức khỏe ban đầu tiết kiệm chi phí hơn, đáp ứng tới 90% nhu cầu y tế.
Nếu được triển khai rộng rãi, mô hình này có thể ngăn chặn 60 triệu ca tử vong và tăng tuổi thọ trung bình 3,7 năm vào năm 2030, đồng thời giảm tỷ lệ tử vong ở bà mẹ, trẻ sơ sinh và các bệnh truyền nhiễm, mạn tính.
Tại Việt Nam, ông Duong cho rằng đầu tư vào chăm sóc sức khỏe ban đầu là chiến lược cấp thiết để giảm áp lực cho các bệnh viện tuyến trên, nơi số giường bệnh thường vượt quá 100% công suất và chiếm hơn 75% tổng chi tiêu y tế. Ước tính, 65% bệnh nhân điều trị tại tuyến trên có thể được quản lý hiệu quả tại tuyến dưới nếu hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu được củng cố.
Các bệnh không lây nhiễm hiện chiếm hơn 81% số ca tử vong tại Việt Nam, nhưng chỉ 19% số bệnh nhân tăng huyết áp và 6% số bệnh nhân đái tháo đường được chẩn đoán và quản lý tại cộng đồng. Đặc biệt, các nhóm dân số ở nông thôn (65%) và dân tộc thiểu số (15%) chịu thiệt thòi lớn với tuổi thọ thấp hơn 3-4 năm và tỷ lệ chẩn đoán, điều trị thấp.
Để nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe ban đầu, ông Duong đề xuất 3 giải pháp:
- Tăng ngân sách cho cơ sở vật chất, đào tạo nhân viên y tế và đảm bảo thuốc thiết yếu tại tuyến xã, huyện. Xây dựng hệ thống dữ liệu để theo dõi và cải thiện chất lượng dịch vụ.
- Thúc đẩy phối hợp liên ngành, lồng ghép chăm sóc sức khỏe ban đầu vào đào tạo y khoa và tiến hành nghiên cứu về nhu cầu sức khỏe của người dân.
- Hợp tác với các cơ sở y tế địa phương và học hỏi các thông lệ quốc tế để đổi mới chính.
