TikTok, nền tảng video ngắn thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc ByteDance hiện được Facebook xem là đối thủ đáng gờm nhất. Trên đó, người dùng có thể tìm thấy vô số video thời lượng chỉ từ 15 giây với nhiều thể loại từ trò đùa, các pha nguy hiểm, thủ thuật, khiêu vũ cho đến những kênh truyền đạt kinh nghiệm ở một lĩnh vực nào đó. Tuy nhiên, đằng sau các video triệu view hay những nội dung hấp dẫn là một khối lượng lớn dữ liệu được thu thập.
Ảnh: Bloomberg
Hai vấn đề của TikTok
Theo nghiên cứu độc lập của giáo sư Scott Galloway tại Đại học New York, trung bình mỗi người lướt TikTok một phiên kéo dài 11 phút - khoảng thời gian đủ để xem 26 video, mỗi đoạn 25 giây.
Galloway kể, sau bữa trưa tại nhà của một người bạn đầu năm nay, chủ nhà ra hiệu cho ông quan sát cậu con trai 11 tuổi. "Cậu bé nằm nghiêng trên chiếc ghế dài, tay cầm điện thoại trước mặt. Trong một giờ tiếp theo, khuôn mặt cậu như bị thôi miên, không có dấu hiệu sinh động nào ngoài đôi mắt mở trừng trừng và những cái vuốt ngón tay thường xuyên lên màn hình", Galloway mô tả. "Tôi thậm chí nghĩ đến cảnh người nghiện thuốc phiện".
Theo ông, có hai vấn đề ở khung cảnh này. Thứ nhất là đặc tính gây nghiện của TikTok đã nâng lên một tầm mới và được ví như "cocaine kỹ thuật số".
Nhà báo John Koetsier của Forbes đồng ý với quan điểm này. Ông cho biết từng trải nghiệm TikTok và thấy mạng xã hội này gây nghiện "đến mức đáng sợ".
"Tôi tải ứng dụng để làm quen, tìm hiểu về nó và bắt đầu xem các video ngắn 15 giây. Một tiếng sau, tôi tái mặt, lắc đầu và tự hỏi buổi chiều của mình đã trôi về đâu", Koetsier nói. "Theo một nghĩa nào đó, tôi bị nghiện ngay từ lần thử đầu tiên".
Theo ông, có thể ví thuật toán của TikTok như trò cờ bạc, điều mà các nền tảng khác như Facebook, Instagram không có. Gần đây, hai mạng xã hội thuộc Meta mới bắt đầu triển khai tính năng video ngắn Reels, trong khi YouTube cũng bổ sung Shorts.
Vấn đề thứ hai là TikTok được cho là đang biến thế hệ nghiện video thành mỏ vàng dữ liệu. Thực tế, mọi nền tảng mạng xã hội đều giám sát người dùng để thu thập càng nhiều thông tin càng tốt thông qua hoạt động trực tuyến của họ. Nhưng TikTok còn làm nhiều hơn thế.
Theo Galloway, 26 video trong mỗi phiên lướt TikTok là con số hoàn hảo để có thể thu thập nhiều dữ liệu chi tiết hơn từ người dùng so với các công ty khác. Mỗi video sẽ tạo ra những "dấu hiệu nhỏ", như cuộn, tạm dừng, xem lại, thích, nhận xét về video, chia sẻ và theo dõi người sáng tạo cũng như thời lượng đã xem trước khi tiếp tục.
"Đó là vô số tín hiệu được thu thập", Guardian nhận xét. "Nếu dữ liệu là loại dầu mỏ mới, TikTok cung cấp loại dầu có chất lượng cao nhất mà thế giới chưa từng thấy".
Kết quả nghiên cứu từ The Wrap đầu năm nay cho thấy, TikTok có thể vượt qua quá trình sàng lọc mã của App Store hay và Google Play, thậm chí tùy chỉnh hành vi và khả năng của ứng dụng một cách âm thầm. Điều này cho phép công ty và các bên thứ ba có thể truy cập vào mọi dữ liệu người dùng - điều các nền tảng trước đó như Facebook, Twitter hay YouTube chưa thể làm.
TikTok phủ nhận vấn đề, cho biết họ tuân thủ quy tắc của Google và Apple trên các cửa hàng ứng dụng.
Khả năng gây nghiện của TikTok
Theo số liệu của Omni Core Agency hồi tháng 3, người dùng TikTok chủ yếu là thế hệ trẻ khi có đến 43% ở độ tuổi từ 18 đến 24 và chỉ 3,4% trên 55 tuổi, giới nữ chiếm 57%.
Tuy nhiên, mối đe dọa của TikTok đối với các mạng xã hội lớn như Facebook không đơn thuần là tỷ lệ nam nữ hay độ tuổi, mà là về khả năng thu hút. Trong một thế giới thông tin dồi dào, sự chú ý trở thành thứ hái ra tiền. "Sự chú ý là tài nguyên hữu hạn, nên sự cạnh tranh giữa chúng đã trở thành một trò chơi có tổng bằng không. Khi một người càng gây chú ý, sức hút đối với những người khác sẽ giảm xuống", Guardian bình luận.
Ở cuộc đua này, TikTok đang thắng thế. Theo Forbes, từ năm 2020, người dùng mạng video ngắn dành trung bình 52 phút mỗi ngày trên ứng dụng, 90% trong số đó truy cập ứng dụng nhiều hơn một lần mỗi ngày. Sau hai năm, con số trên được đánh giá là còn lớn hơn nhiều lần.
Bí quyết của TikTok là thuật toán bí mật. Giới chuyên gia nhận định, hiện gần như không thuật toán AI nào toàn diện hơn mạng xã hội video ngắn này. Trong khi Facebook yêu cầu người dùng xây dựng cả một trang hồ sơ và cung cấp thông tin cá nhân để làm được điều đó, TikTok chỉ cần thuật toán.
"TikTok như thể đọc tâm hồn bạn. Nó giống kiểu tiên tri kỹ thuật số. Thuật toán này có thể khám phá từng lớp tâm trí, có những thứ bạn thậm chí chưa từng biết đến", một chuyên gia nhận xét trên Mashable.
