Cuối tuần qua, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã khởi công dự án thủy điện quy mô lớn tại hạ lưu sông Yarlung Tsangpo (tên gọi của sông Brahmaputra khi chảy qua Tây Tạng). Dự án có tổng mức đầu tư 1.200 tỷ nhân dân tệ (tương đương 167 tỷ USD), lớn gấp hơn 4 lần chi phí xây dựng đập Tam Hiệp - công trình thủy điện lớn nhất thế giới hiện nay.
Đây là một phần trong kế hoạch kích thích kinh tế quy mô lớn, tạo cú hích cho các ngành xây dựng, thép và xi măng, đồng thời đóng góp nguồn năng lượng sạch giúp Trung Quốc đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2060. Dự án được giao cho Tập đoàn mới thành lập China Yajiang Group quản lý.
Các công ty liên quan như Power Construction Corp. of China và China Energy Engineering Corp. đều tăng kịch trần 10% tại sàn Thượng Hải, trong khi cổ phiếu tại Hồng Kông cũng tăng mạnh. Thị trường hàng hóa trong nước phản ứng tích cực, đặc biệt là các hợp đồng thép cây và thép cuộn cán nóng.
Hình minh họa
Dự án này có thể gây ra những rủi ro gì?
Dù mang lại lợi ích kinh tế lớn, dự án vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Sông Yarlung Tsangpo chảy qua bang Arunachal Pradesh - khu vực tranh chấp giữa Trung Quốc và Ấn Độ - trước khi đổ vào Bangladesh. Việc Trung Quốc xây đập có thể làm dấy lên căng thẳng địa chính trị với Ấn Độ, vốn luôn lo ngại về an ninh nguồn nước.
Ngoài ra, khu vực hẻm núi nơi con sông đổ dốc 2.000 mét trong vòng 50 km là một trong những điểm nóng đa dạng sinh học của Trung Quốc. Các nhà bảo vệ môi trường cảnh báo việc xây đập tại đây có thể gây tổn hại không thể đảo ngược đối với hệ sinh thái quý hiếm trong khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia.
Trung Quốc phản ứng thế nào trước lo ngại về môi trường và an ninh?
Bắc Kinh khẳng định sẽ không gây ảnh hưởng tiêu cực đến các khu vực hạ lưu và cam kết thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn môi trường. Tuy nhiên, chi tiết về các biện pháp này chưa được công bố rõ ràng.
Tân Hoa xã cho biết, dự án gồm 5 đập liên hoàn, nằm gần thành phố Nyingchi ở đông nam khu tự trị Tây Tạng. Các kỹ sư sẽ tính toán để làm thẳng dòng chảy, đồng thời dẫn nước qua hệ thống đường hầm. Mục tiêu cuối cùng là tận dụng triệt để tiềm năng thủy điện của khu vực.
Theo các kỹ sư nhà nước, khu vực hẻm núi nơi con sông chảy qua có tiềm năng sản xuất tới 70 gigawatt điện - gấp hơn 3 lần đập Tam Hiệp và vượt tổng công suất phát điện của cả nước Ba Lan. Nếu thành công, đây sẽ là một trong những dự án cơ sở hạ tầng đắt đỏ nhất thế giới từng được thực hiện.
Trung Quốc lấy tiền đâu để xây siêu đập này?
Hiện chưa rõ Trung Quốc sẽ huy động vốn ra sao cho dự án khổng lồ này. Tuy nhiên, với truyền thống tài trợ mạnh tay cho các công trình thủy điện trong nước, cùng triển vọng doanh thu từ bán điện trong tương lai, vấn đề tài chính có vẻ không phải là rào cản lớn.
Hồi đầu năm, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc đã đưa dự án này vào báo cáo thường niên trình Quốc hội, cùng với hệ thống truyền tải điện từ Tây Tạng đến khu vực Hồng Kông.
