"Ngày nào đó tôi sẽ về quê, xây dựng hãng xưởng, giúp người trong làng có công ăn việc làm, cuộc sống tốt hơn", Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ (sinh năm 1955) kể lại ấp ủ những năm sinh sống và làm việc tại Canada và Mỹ.
Ông sinh ra và lớn lên ở Trà Vinh, rời quê hương đi nước ngoài lập nghiệp năm 1983. Hơn 20 năm sau, ông quyết định trở về và bắt tay xây dựng Tập đoàn Mỹ Lan chuyên sản xuất bản in offset CTP, máy và mực in phun công nghiệp, màng chất dẻo đa lớp cản khí cao. Mọi thứ ban đầu đều khó khăn, từ nhân sự, hạ tầng đến bạn bè không ủng hộ và sự bỡ ngỡ về thủ tục đầu tư của một Việt kiều 20 năm làm ăn ở hải ngoại.
Nhưng rồi ông đã vượt qua những trở ngại, đưa Mỹ Lan thành công ty công nghệ cao đầu tiên của Trà Vinh được Bộ Khoa học - Công nghệ công nhận. Theo số liệu tự công bố, doanh thu hằng năm của công ty trên 30 triệu USD. Đến tháng 12/2015, ông về hưu ở tuổi 60.
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ. Ảnh nhân vật cung cấp
Dẫu vậy, đam mê kinh doanh và khoa học công nghệ vẫn không dừng lại. Rời Mỹ Lan, ông khởi nghiệp lần nữa với Rynan, gồm 3 công ty hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Trong số đó có Rynan Technologies, đặt ở xã Long Đức, Thành phố Trà Vinh.
Đặt mục tiêu ứng dụng Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán biên (Edge Computing) để tạo các giải pháp chuyển đổi số cho trồng trọt, thủy sản, ông đầu tư trung tâm dữ liệu, trung tâm nghiên cứu và nhà máy sản xuất cho công ty này.
Sản phẩm của startup này lần lượt ra đời từ những trải nghiệm thực tế về điều kiện làm nông ở Đồng bằng sông Cửu Long. Đơn cử, năm 2016, mỗi ngày ông đi thuyền từ nhà ở cù lao Long Trị (nằm giữa sông Cổ Chiên) sang đất liền để chơi tennis. Sau mỗi chuyến đi, ông dần nhận ra cây cối ở cù lao chuyển dần sang màu nâu.
Hỏi nhân viên sao không tưới cây, ông được biết nước sông nhiễm mặn. Mỗi giờ, nhân viên công ty phải đi đo mặn một lần, có lúc lên đến 12 phần nghìn ở vàm Trà Vinh, vốn cách bờ biển đến 55-60 km.
"Lúc này, tôi mới để ý đến vấn đề xâm nhập mặn và biến đổi khí hậu mà trước đây đã nghe nhiều. Suy nghĩ cách nào để giải quyết, tôi có ý tưởng làm ra thiết bị phao quan trắc độ mặn nổi trên mặt nước", ông kể.
Về công dụng, các phao quan trắc có thể lấy thông tin về độ mặn, mực nước mỗi 15 phút, tự động đồng bộ dữ liệu lên đám mây. Nhờ đó, người Long Trị không còn ra sông hàng ngày đo mặn để chờ lúc có nước ngọt tưới cây. Đến nay, mạng lưới phao thông minh này đã được lắp đặt hơn 80 trạm tại miền Tây.
Một giải pháp khác cũng được ứng dụng rộng khắp sau 5 năm ra đời là hệ thống giám sát côn trùng thông minh. Ngày trước, việc thu thập dữ liệu sâu hại được tiến hành bằng cách dẫn dụ côn trùng vào đèn, dùng lưới điện giật chúng và thu lại trong phễu. Sau đó, cán bộ nông nghiệp hoặc nông dân sẽ đi thu côn trùng để đo đếm, tính toán.
Ông Hồng Quốc Cường, Giám đốc kỹ thuật của Rynan Technologies nói quá trình này không thực hiện thường xuyên. Đôi khi, dữ liệu cập nhật đến người nông dân đã quá muộn, lúc sâu hại đã bùng phát. Đó là chưa kể đèn huỳnh quang dùng điện lưới nên nguy cơ không an toàn, nhất là lúc mưa bão.
Vì vậy, startup của tiến sĩ Mỹ phát triển một hệ thống có thể dẫn dụ hơn 100 loại côn trùng bao gồm sâu hại, thiên địch (các loài động vật được sử dụng để diệt trừ các sinh vật gây hại) và các loài vô hại. Họ dùng đèn LED với ánh sáng và bước sóng phù hợp để dẫn dụ tại vùng lúa; hoặc dùng pheromone để dẫn dụ các loại côn trùng gây hại trên các loại cây ăn trái như cam, bưởi, xoài.
Một trạm giám sát côn trùng thông minh của Rynan. Ảnh công ty cung cấp
Việc tiến hành nhận diện cả thiên địch nhằm xác định nếu số thiên địch lớn hoặc bằng với sâu hại thì có thể giúp nông dân ra quyết định hạn chế hoặc không cần dùng thuốc bảo vệ thực vật, giảm chi phí và ô nhiễm.
Tất cả thông tin được thiết bị quan trắc cập nhật qua mạng 4G, 5G và có thể điều khiển, giám sát bằng ứng dụng di động. Trong khi đó, nguồn năng lượng là điện mặt trời và hệ thống ắc quy dự phòng. Việc thiết kế phần cứng bộ điều khiển, thiết kế cơ khí toàn bộ hệ thống, cho đến gia công sản xuất phần cứng và phần mềm đều được công ty thực hiện.
Từ khi triển khai năm 2019, hệ thống này đã lắp 70 trạm trên 14 tỉnh thành. "Việc tiếp cận và giới thiệu sản phẩm cho khách hàng ở Việt Nam cũng không quá khó khăn, đặc biệt trong định hướng phát triển và chuyển đổi số ngành nông nghiệp", ông Quốc Cường cho biết.
Ông Nguyễn Văn Cường, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật và Quản lý chất lượng nông sản tỉnh Long An cho biết trước đây, đơn vị này chủ yếu dùng bẫy côn trùng truyền thống, vận hành và thu thập dữ liệu thủ công. Bốn năm qua, họ dùng hệ thống giám sát của Rynan.
"Hệ thống hữu ích nhiều trong công tác quản lý nhà nước, đặc biệt là cảnh báo và quản lý sâu rầy bùng phát, đồng thời giúp người nông dân phòng trừ sâu hại, cảnh báo và giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật giúp bảo vệ môi trường", ông nói.
Để phát huy hiệu quả hơn, ông Văn Cường cho rằng cần nhân rộng và mở rộng mạng lưới giám sát ra nhiều địa phương hơn nữa. Điều này nhằm phát huy tối đa mạng lưới để có thể phát hiện dịch hại bùng phát, cũng như các xu hướng rầy di trú trên diện rộng.
Mới đây, tại cuộc thi Thử thách Đổi mới sáng tạo Qualcomm Việt Nam (QVIC 2023), hệ thống giám sát côn trùng thông minh này còn giành giải quán nhân 100.000 USD. Bà Nguyễn Thanh Thảo, Giám đốc phát triển kinh doanh cấp cao tại Qualcomm, Đại diện QVIC đánh giá giải pháp có tính sáng tạo, giải quyết được vấn đề thực tiễn cho nông dân, và được phát triển bởi một đội ngũ năng lực cao.
"Hơn cả một hệ thống kỹ thuật, chúng tôi tin rằng đội ngũ này là người tiên phong trong cuộc cách mạng nông nghiệp số của Việt Nam, có thể kích hoạt thị trường và xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp thông minh bền vững", bà Thảo nói.
Tiến sĩ Thanh Mỹ (ngoài cùng bên trái) cùng các khách tham quan các giải pháp công nghệ trên đồng ruộng. Ảnh công ty cung cấp
Đại diện QVIC cho rằng Việt Nam hiện vẫn là nước nông nghiệp, nên những giải pháp về nông nghiệp thông minh, ứng dụng công nghệ cao không chỉ là xu hướng được nhà nước quan tâm mà còn có thị trường đầy tiềm năng để phát triển.
Do đó, triển vọng của "đứa con" ra đời khi ở tuổi hưu của tiến sĩ Thanh Mỹ là không nhỏ, nhất là khi Rynan không chỉ có một sản phẩm mà nhiều hệ sinh thái các giải pháp công nghệ nông nghiệp hỗ trợ lẫn nhau. Nhờ đó, doanh thu của công ty đến từ việc cung cấp thiết bị và giải pháp phần mềm quản lý, cũng như các giá trị khác trong tương lai.
Khách hàng của ông là các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức phi chính phủ (NGO) hỗ trợ đầu tư cho nông nghiệp Việt Nam, các doanh nghiệp và các đối tác ở nước ngoài. Chỉ riêng hệ thống giám sát côn trùng thông minh đã có bản quyền tại hơn 13 quốc gia và xuất khẩu sang Nhật Bản. Họ đang xúc tiến mở rộng sang Campuchia, Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Australia, Mỹ.
Tận hưởng tuổi hưu bằng hành trình tiếp tục khởi nghiệp, tiến sĩ Thanh Mỹ nói rằng ông xác định sứ mệnh cho startup của mình là giúp "xây dựng nền nông nghiệp xanh, thông minh, phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu".
