Hiệp hội Năng lượng tái tạo TPHCM vừa có văn bản gửi Thủ tướng, Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan kiến nghị về hoàn thiện chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà và hệ thống lưu trữ điện năng tại Việt Nam.
Thủ tục đăng ký nhiều bất cập
Theo đó, Hiệp hội đánh giá hiện thủ tục hành chính khi lắp điện mặt trời mái nhà còn nhiều bất cập. Tại điều 21, 23 và 24 của Nghị định 58/2025, hộ dân lắp hệ thống điện mặt trời mái nhà dưới 100kW vẫn có thể bị yêu cầu xin giấy phép xây dựng, thẩm duyệt phòng cháy chữa cháy hay hồ sơ môi trường, dù luật chuyên ngành không bắt buộc.
Ngoài ra, đơn vị này cũng nêu quy định về nghiệm thu công trình và hồ sơ bán điện dư kèm giấy tờ chấp thuận của cơ quan chức năng cũng vượt quá khả năng của hộ dân nhỏ lẻ.
Hiệp hội Năng lượng tái tạo TPHCM cho rằng quy định hiện nay gây nhiều khó khăn cho người dân lắp điện mặt trời mái nhà. Ví dụ, mẫu thông báo lắp đặt (mẫu 01) phải gửi cùng lúc đến nhiều cơ quan như Sở Công Thương, điện lực, PCCC, xây dựng, môi trường… biến thủ tục “thông báo” thành “xin phép trá hình”.
Công nhân lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà tại Lâm Đồng (Ảnh: Dương Phong).
Hơn nữa, chính sách khuyến khích lắp đặt điện mặt trời mái nhà cũng đang bị thu hẹp. Nghị định 135/2024 có 9 chính sách khuyến khích, nhưng đến Nghị định 58/2025 chỉ còn 2 điều mang tính nguyên tắc. Điều này thiếu đột phá, chưa đủ sức hấp dẫn để đạt mục tiêu 50% hộ gia đình lắp điện mặt trời mái nhà vào năm 2030.
Bên cạnh đó, đơn vị này cho rằng việc giới hạn chỉ được bán 20% sản lượng dư với giá thấp (1.092 đồng/kWh), chưa có cơ chế cho pin lưu trữ (BESS), cộng đồng năng lượng hay mô hình khu dân cư, khiến người dân thiếu động lực đầu tư. Thêm vào đó, không có một đầu mối hỗ trợ thống nhất, dẫn đến mỗi địa phương hiểu và áp dụng khác nhau.
Loạt kiến nghị thúc đẩy hộ dân lắp điện mặt trời mái nhà
Chính vì vậy, Hiệp hội Năng lượng tái tạo TPHCM kiến nghị cần cải cách thủ tục hành chính. Với hộ gia đình lắp đặt hệ thống dưới 100kW, không nên yêu cầu giấy phép xây dựng, hồ sơ phòng cháy chữa cháy hay hồ sơ môi trường.
Hồ sơ chỉ cần đơn giản gồm thông báo theo mẫu 01 và một số thông tin kỹ thuật cơ bản như sơ đồ đấu nối, thông số inverter (tập hợp các chỉ số kỹ thuật của bộ biến tần), thông tin chủ hộ. Cơ quan tiếp nhận duy nhất là điện lực địa phương hoặc Sở Công Thương.
Trong khi đó, doanh nghiệp lắp đặt từ 100kW trở lên sẽ thực hiện đầy đủ theo luật chuyên ngành. Hiệp hội cũng đề xuất áp dụng cơ chế “thông báo - hậu kiểm” thay cho “xin phép - tiền kiểm”, đồng thời Bộ Công Thương cần ban hành thông tư hướng dẫn thống nhất toàn quốc để các địa phương không được yêu cầu thêm giấy tờ ngoài danh mục quy định.
Về chính sách khuyến khích phát triển, hiệp hội đề nghị khôi phục các ưu đãi tại Nghị định 135/2024, bao gồm ưu đãi thuế, tín dụng, hỗ trợ nghiên cứu - đào tạo.
Đồng thời khuyến khích các mô hình ESCO/PPA, tức nhà đầu tư lắp đặt hệ thống, còn hộ dân hoặc doanh nghiệp chỉ trả tiền điện hoặc chia sẻ phần tiết kiệm thay vì phải tự bỏ vốn ban đầu. Ngoài ra, bổ sung cơ chế ưu tiên đấu nối, phát triển hạ tầng số và chính sách “0 đồng trả trước” để hộ dân dễ dàng tiếp cận.
Hệ thống điện mặt trời mái nhà của một hộ dân ở Quảng Trị (Ảnh: EVN).
Về giá điện và cơ chế mua bán điện dư, Hiệp hội Năng lượng tái tạo TPHCM kiến nghị bỏ giới hạn 20% sản lượng dư (PVout), áp dụng đo đếm trực tiếp bằng công tơ 2 chiều và thí điểm giá điện theo thời gian nhằm khuyến khích sử dụng pin lưu trữ (BESS) cũng như điều hòa phụ tải.
Đối với khuyến khích lưu trữ điện (BESS), hiệp hội đề xuất hỗ trợ vay ưu đãi và khuyến khích mua bảo hiểm cho hệ thống hộ gia đình dưới 50kWh. Ngoài ra, cần cho phép triển khai mô hình Solar + Storage PPA (SPPA), tức doanh nghiệp đứng ra đầu tư, còn hộ dân chỉ trả tiền điện hàng tháng, giúp giảm gánh nặng vốn đầu tư ban đầu.
Ngoài ra, hiệp hội cũng kiến nghị sớm ban hành QCVN/TCVN cho hệ thống lưu trữ điện (BESS) và hybrid inverter, tham chiếu theo tiêu chuẩn quốc tế. Các doanh nghiệp cung cấp thiết bị phải có chứng chỉ an toàn và bảo hiểm trách nhiệm.
Nên thí điểm mô hình cộng đồng năng lượng tái tạo (nhiều hộ dân, làng, chung cư cùng đầu tư, sử dụng điện mặt trời chung) và phát triển nhà máy điện ảo, tức kết nối các hệ thống điện mặt trời mái nhà và pin lưu trữ hộ gia đình để tham gia thị trường điện như một nhà máy lớn.
Về vốn, Ngân hàng Nhà nước cần yêu cầu ngân hàng thương mại dành gói tín dụng xanh cho điện mặt trời mái nhà và BESS, đồng thời huy động nguồn từ các quỹ quốc tế.
Ngoài ra, cần lập Trung tâm dịch vụ tổng hợp tại mỗi tỉnh để tiếp nhận hồ sơ, tư vấn, cấp mã số và hỗ trợ đấu nối, tránh tình trạng “chạy nhiều cửa”. Đồng thời nghiên cứu ban hành Luật Năng lượng Tái tạo.
