Trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social hôm 25/11, Tổng thống đắc cử Donald Trump viết: "Vào ngày 20/1, như một trong những Sắc lệnh hành pháp đầu tiên của tôi, tôi sẽ ký mọi tài liệu cần thiết để áp dụng Thuế quan 25% đối với Mexico và Canada, nhằm giải quyết Chính sách Biên giới mở vô lý này". Ông cho biết mức thuế này sẽ kéo dài cho đến khi hai nước láng giềng có những hành động quyết liệt hơn trong việc kiểm soát dòng người di cư trái phép và nguồn cung ma túy.
Mức thuế mà ông Trump dự định áp đặt có nguy cơ vi phạm các điều khoản của Hiệp định Thương mại Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA) – hiệp định được chính ông ký ban hành năm 2020. Hiện tại, USMCA đảm bảo hoạt động thương mại giữa ba quốc gia chủ yếu diễn ra trong điều kiện miễn thuế.
Mexico và Canada là hai đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ, chiếm phần lớn kim ngạch xuất khẩu sang nước này. Theo số liệu năm 2023, 83% hàng xuất khẩu từ Mexico và 75% hàng xuất khẩu từ Canada được vận chuyển đến Hoa Kỳ. Trước đây, hai nước từng áp dụng các biện pháp trả đũa thương mại trong những cuộc đàm phán gay gắt trước khi USMCA chính thức có hiệu lực.
Tổng thống đắc cử Donald Trump
Đối với Trung Quốc, ông Trump cáo buộc nước này thiếu nỗ lực ngăn chặn dòng chảy ma túy bất hợp pháp từ Mexico vào Hoa Kỳ. Ông tuyên bố sẽ áp thuế 10% lên tất cả hàng hóa từ Trung Quốc, bổ sung vào các mức thuế hiện có. Trước đó, ông Trump từng hứa sẽ chấm dứt quy chế tối huệ quốc dành cho Trung Quốc và tăng thuế nhập khẩu lên đến 60%, cao hơn nhiều so với nhiệm kỳ đầu tiên.
Ngay sau tuyên bố của ông Trump, thị trường tài chính có dấu hiệu chao đảo. Đồng USD tăng giá hơn 2% so với đồng peso Mexico và tăng 1% so với đô la Canada.
Chỉ số Bloomberg Dollar Spot tăng 0,7%, trong khi đồng nhân dân tệ Trung Quốc giảm 0,4%. Đồng peso Mexico và đô la Canada đều giảm hơn 1%. Các đồng tiền hàng hóa như đô la Úc và đô la New Zealand cũng chịu ảnh hưởng, với đô la Úc giảm tới 1,1% và đô la New Zealand giảm 0,8%.
Thị trường chứng khoán tại Nhật Bản, Úc và Hàn Quốc đồng loạt đi xuống. Trong khi đó, chỉ số S&P 500 kết thúc phiên giao dịch ngày thứ Hai với mức tăng 0,3%, còn Nasdaq 100 nhích nhẹ 0,1%. Trái phiếu kho bạc Mỹ sụt giảm, khiến lợi suất tăng cao.
Giá vàng tăng nhẹ sau phát biểu của Trump, dù trước đó vàng thỏi đã giảm 3,4% vào thứ Hai do căng thẳng tại Trung Đông lắng dịu, làm giảm nhu cầu đầu tư vào tài sản trú ẩn an toàn. Ngược lại, giá dầu sụt giảm do đồng đô la Mỹ tăng mạnh.
Kieran Calder, Giám đốc nghiên cứu cổ phiếu khu vực châu Á tại Union Bancaire Privée ở Singapore, nhận xét: “Tổng thống mới đã hành động sớm, nhưng điều này chỉ gây bất ngờ cho những ai đã quên giai đoạn 2016-2020. Đây chính là phong cách đàm phán của ông Trump: bước 1: tung đòn chí mạng, bước 2: ngồi vào đàm phán.”
Hiện tại, các cơ quan chính phủ Mexico, Canada và Trung Quốc chưa đưa ra bình luận chính thức. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng kế hoạch áp thuế quan diện rộng của ông Trump – được xem là chính sách kinh tế lớn nhất của ông – có thể đẩy Hoa Kỳ trở lại thời kỳ thuế nhập khẩu cao của những năm 1930, dẫn đến lạm phát, đổ vỡ thương mại, và tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ngay từ khi tranh cử, ông Trump đã cam kết áp thuế nhập khẩu 10-20% với toàn bộ hàng hóa nước ngoài, trong đó có thể áp mức thuế lên tới 60% với hàng hóa Trung Quốc. Canada, Mexico và Trung Quốc đều là những đối tác thương mại lớn của Mỹ. Ngoài ra, ông dự định chính thức áp dụng điều khoản đánh giá sáu năm của USMCA, dự kiến vào năm 2026.
Các nhà phân tích dự đoán, chính sách thuế quan mới sẽ không chỉ gây áp lực lên các doanh nghiệp nhập khẩu – buộc họ tăng giá hoặc chịu lỗ – mà còn tạo ra nguy cơ trả đũa từ các đối tác thương mại, đe dọa vị thế kinh tế của Hoa Kỳ trên trường quốc tế.
