Thông tin từ đại diện lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết, việc đề xuất sửa đổi các quy định pháp lý lần này là một trong những giải pháp quan trọng nhằm thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính về việc tích cực thực hiện giải pháp liên quan đến phát triển thị trường chứng khoán (TTCK), trong đó có nghiên cứu tháo gỡ vướng mắc của nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN), hướng tới mục tiêu nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi để thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài.
Theo đó, trong số các vấn đề cần cải thiện để đạt mục tiêu nâng hạng, nhóm 2 vấn đề chính là ký quỹ trước giao dịch (pre-funding) và yêu cầu về quyền tiếp cận thông tin bình đẳng, kịp thời của NĐTNN có thể xử lý được thông qua việc sửa đổi, bổ sung một số văn bản pháp lý trong lĩnh vực chứng khoán thuộc thẩm quyền của Chính phủ và Bộ Tài chính.
Tháo gỡ "nút thắt" về ký quỹ trước giao dịch
Lãnh đạo UBCKNN cho biết, thời gian vừa qua, cơ quan quản lý đã tổ chức nhiều cuộc họp, trao đổi với tổ chức xếp hạng thị trường FTSE Russell, các thành viên thị trường, các bộ, ngành có liên quan, đồng thời tham vấn từ Ngân hàng Thế giới để tìm ra giải pháp đối với vấn đề "không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch" cho NĐTNN.
Theo đó, giải pháp được đưa ra là cho phép các công ty chứng khoán có đủ năng lực được cung cấp dịch vụ không yêu cầu NĐTNN phải có đủ 100% tiền trước thời điểm đặt lệnh mua chứng khoán mà chỉ yêu cầu NĐTNN có đủ tiền trước thời điểm thành viên lưu ký phải xác nhận kết quả giao dịch và nghĩa vụ thanh toán với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC).
Trường hợp đến thời điểm quy định mà NĐTNN không có đủ tiền thì nghĩa vụ thanh toán của NĐTNN sẽ được chuyển sang công ty chứng khoán (CTCK). Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi và sự an toàn, cơ quan quản lý để xuất chỉ áp dụng cho NĐT tổ chức nước ngoài (NĐTTCNN).
"Giải pháp này về cơ bản nhận được sự đồng thuận và đánh giá có tính khả thi từ phía thành viên thị trường và Ngân hàng Thế giới, FTSE Russell" – Lãnh đạo UBCKNN thông tin.
Như vậy, việc xử lý vấn đề không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch được coi là sẽ tháo gỡ vướng mắc lớn nhất liên quan đến việc nâng hạng TTCK Việt Nam theo các tiêu chí của FTSE Russell. Giải pháp này cũng được coi là giúp cơ chế giao dịch của TTCK Việt Nam tương đồng với cơ chế giao dịch của nhiều TTCK trên thế giới.
Tuy nhiên, để thu hẹp các rủi ro có thể phát sinh cho thị trường khi triển khai dịch vụ này, UBCKNN cũng đã đề xuất một số nội dung liên quan đến đối tượng sử dụng dịch vụ và đối tượng áp dụng.
Theo đó, việc đề xuất đối tượng được thực hiện giao dịch không ký quỹ 100% áp dụng với nhà đầu tư là tổ chức nước ngoài đã được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhiều khía cạnh. Theo đó, qua quá trình phân tích và tham vấn kỹ các chuyên gia, tổ chức và thành viên thị trường, việc chỉ áp dụng đối với NĐTNN là tổ chức mà không áp dụng đối với NĐT trong nước vẫn đảm bảo yếu tố công bằng, do hiện nay chỉ có NĐT trong nước được sử dụng dịch vụ vay tiền mua chứng khoán (vay ký quỹ - margin), trong khi NĐTNN hiện không được phép vay tiền mua chứng khoán.
Bên cạnh đó, trên thị trường hiện nay đang có khoảng 7,39 triệu tài khoản chứng khoán, trong đó số tài khoản chứng khoán của NĐTNN là 45.384 tài khoản, bao gồm 4.551 tài khoản NĐTTCNN. Mặc dù số lượng tài khoản của NĐTTCNN chỉ chiếm 10% nhưng thống kê trên HOSE trong giai đoạn từ năm 2020 đến ngày 31/12/2023, giá trị giao dịch mua/bán của NĐTTCNN luôn đạt trên 94% tổng giá trị giao dịch của toàn bộ NĐTNN. Do đó, NĐTTCNN là đối tượng chính cần giải quyết vướng mắc trong nâng hạng TTCK.
Hơn thế nữa, theo kinh nghiệm quốc tế, NĐTTCNN tổ chức thường tuân thủ nghĩa vụ thanh toán, ít xảy ra trường hợp không thực hiện nghĩa vụ thanh toán trong các giao dịch không ký quỹ trước giao dịch nên rủi ro thấp. Như vậy, đề xuất chỉ áp dụng cho NĐTTCNN là phương án phù hợp đảm bảo mục tiêu nâng hạng cũng như giảm đáng kể rủi ro cho các CTCK và hệ thống bù trừ thanh toán giao dịch chứng khoán.
Cũng theo đề xuất của cơ quan quản lý, đối tượng được cung cấp dịch vụ là những CTCK có tình hình tài chính tốt, đáp ứng điều kiện cung cấp dịch vụ bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán, đủ hạn mức để đáp ứng việc thanh toán cho giao dịch chứng khoán của NĐTNN sử dụng dịch vụ này trong trường hợp NĐTNN tạm thời mất khả năng thanh toán.
Bên cạnh đó, để giảm thiểu rủi ro, cơ quan quản lý còn đề xuất bổ sung quy định trong trường hợp CTCK đầu tư vượt quá hạn mức do cung cấp dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền của NĐTTCNN, CTCK không được tiếp tục cung cấp dịch vụ nêu trên cho đến khi tuân thủ hạn mức đầu tư theo quy định pháp luật hiện hành.
Theo thông tin từ UBCKNNN, các đề xuất liên quan tới vấn đề không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch đối với NĐTTCNN đã được trao đổi với các tổ chức quốc tế, các tổ chức xếp hạng thị trường, các thành viên thị trường, tham vấn từ Ngân hàng Thế giới và về cơ bản đều nhận được sự đồng thuận, cũng như đánh giá có tính khả thi.
Đề xuất sửa đổi 4 thông tư
Hiện tại, các quy định liên quan đến giao dịch cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch; thanh toán giao dịch chứng khoán và hoạt động của CTCK đang quy định tại Thông tư 120/2020/TT-BTC, Thông tư 119/2020/TT-BTC và Thông tư 121/2020/TT-BTC. Các quy định này hiện đang thực thi tốt, đảm bảo hoạt động giao dịch, bù trừ và thanh toán chứng khoán trên TTCK được ổn định, thông suốt. Tuy nhiên, để đáp ứng mục tiêu nâng hạng và thực hiện giải pháp nhằm khắc phục vấn đề yêu cầu ký quỹ trước giao dịch từ phía NĐTNN, UBCKNN đề xuất sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại các văn bản trên.
Cụ thể, cơ quan quản lý sẽ sửa đổi, bổ sung Thông tư 120 để bổ sung quy định về việc NĐTTCNN sử dụng dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền được đặt lệnh mua chứng khoán mà không cần đủ tiền trước khi đặt lệnh.
Cùng với đó, sẽ sửa đổi, bổ sung Thông tư 119 để bổ sung quy định xử lý trường hợp NĐTTCNN sử dụng dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền mất khả năng thanh toán thì nghĩa vụ thanh toán của NĐTNN sẽ được chuyển sang CTCK nơi NĐT đặt lệnh thông qua tài khoản tự doanh của CTCK.
Bên cạnh đó, sẽ sửa đổi, bổ sung Thông tư 121 để bổ sung quy định về hoạt động và trách nhiệm của CTCK trong việc giao dịch, thanh toán giao dịch chứng khoán của NĐTNN trong trường hợp CTCK được cung cấp dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền, cũng như quy định về việc áp dụng hạn mức đầu tư của CTCK khi thực hiện dịch vụ này.
Ngoài ra, sẽ sửa đổi, bổ sung Thông tư 96/2020/TT-BTC để bổ sung quy định miễn trừ trách nhiệm công bố thông tin trước giao dịch của người nội bộ, người có liên quan của người nội bộ là CTCK khi CTCK thực hiện nghĩa vụ thanh toán đối với giao dịch NĐTNN sử dụng dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% tiền bị mất khả năng thanh toán. Đề xuất sửa đổi này là do việc công bố thông tin này là bất khả kháng với CTCK khi mà việc xử lý mất khả năng thanh toán được tự động điều chuyển từ tài khoản mua chứng khoán của khách hàng sang tài khoản tự doanh của CTCK.
Tăng khả năng tiếp cận thông tin kịp thời cho khối ngoại
Theo đánh giá của các tổ chức xếp hạng quốc tế, khả năng tiếp cận thông tin của NĐTNN trên thị trường Việt Nam "còn hạn chế, cần phải cải thiện", cụ thể gồm các thông tin từ công bố từ các công ty niêm yết bằng tiếng Anh còn hạn chế.
Một khảo sát thực tế trên TTCK Việt Nam cho thấy, chỉ khoảng 10% các công ty niêm yết công bố thông tin (CBTT) và báo cáo tài chính bằng tiếng Anh và đa phần các công ty này là các công ty có vốn hóa lớn. Chính vì vậy, một số ý kiến cho rằng, việc buộc các doanh nghiệp CBTT song ngữ sẽ có tác động lớn đến các doanh nghiệp trên TTCK như tăng chi phí, tăng nhân sự, khó đáp ứng tính chính xác và kịp thời… nên ảnh hưởng đến tính tuân thủ của doanh nghiệp.
Chính vì vậy, trong đề xuất lần này, cơ quan quản lý cũng sẽ xây dựng theo hướng cân nhắc tính toán về tính phù hợp, khả thi vừa đảm bảo mục tiêu nâng hạng, vừa đảm bảo doanh nghiệp triển khai có lộ trình. Cụ thể hơn, cơ quan quản lý đề xuất theo hướng xác định danh sách công ty đại chúng (CTĐC) bắt buộc tuân thủ việc CBTT bằng tiếng Anh trong ngắn hạn và dài hạn. Phân loại mức độ toàn diện của thông tin cần được công bố đối với các CTĐC quy mô nhỏ và các CTĐC quy mô lớn.
Được biết, hiện tại, số lượng CTĐC tính đến thời điểm 31/12/2023 là 1.733 công ty, trong đó có 1.069 CTĐC quy mô lớn có vốn góp chủ sở hữu từ 120 tỷ đồng trở lên. Do vậy, việc CBTT bằng tiếng Anh sẽ áp dụng trước cho các CTĐC quy mô lớn đối với các thông tin công bố định kỳ. Các CTĐC có vốn góp chủ sở hữu dưới 120 tỷ đồng và việc CBTT bất thường, theo yêu cầu sẽ thực hiện sau theo lộ trình.
Cụ thể, dự kiến công ty niêm yết (CTNY), CTĐC quy mô lớn CBTT định kỳ bằng tiếng Anh kể từ ngày 1/1/2025 và CBTT bất thường, theo yêu cầu bằng tiếng Anh kể từ ngày 1/1/2026. CTĐC còn lại sẽ CBTT định kỳ bằng tiếng Anh kể từ ngày 1/1/2027 và CBTT bất thường, theo yêu cầu bằng tiếng Anh kể từ ngày 1/1/2028.
Ngoài ra, các Sở giao dịch chứng khoán, VSDC cũng phải công bố thông tin bằng tiếng Việt và tiếng Anh.
