Nếu cần cả ngôi làng để nuôi dạy một đứa trẻ, thì cần cả một hệ sinh thái công nghiệp và tài chính để xây dựng một nhà máy bán dẫn hiện đại. TSMC, nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới là minh họa sống động nhất cho nhận định này. Từ khi thành lập năm 1987, TSMC đã được hưởng lợi từ sự hỗ trợ to lớn của chính quyền và hợp tác với rất nhiều nhà đầu tư, doanh nghiệp, tổ chức giáo dục địa phương, tạo nên một mạng lưới đổi mới vô cùng phức tạp.
Với mong muốn đưa năng lực sản xuất chip trở lại Mỹ, Tổng thống Donald Trump đang đóng vai một nhà hoạch định công nghiệp. Chính phủ Mỹ thành cổ đông lớn nhất của Intel bằng cách nắm giữ 10% cổ phần công ty. Mục tiêu ông Trump tuyên bố là củng cố sức mạnh sản xuất của Mỹ và "làm cho Intel vĩ đại trở lại". Ông coi đây là một "thỏa thuận" mà chính quyền của ông có thể hưởng lợi.
Logo Intel tại triển lãm công nghệ Computex 2024 ở Đài Bắc, Đài Loan
ẢNH: KHƯƠNG NHA
Theo Financial Times, vấn đề là tổng thống Mỹ dường như thiếu chiến lược, nguồn lực và sự tập trung để vực dậy một công ty đang thua lỗ. Thay vào đó, việc ông can thiệp một cách rời rạc vào hoạt động của một công ty tư nhân khác có thể gây hại nhiều hơn là có lợi.
Mỹ có nhiều lý do để tái thiết năng lực sản xuất chip, tuy nhiên sự phụ thuộc của phương Tây và các nhà máy bán dẫn ở Đài Loan là một lỗ hổng lớn. Ông Trump đã nhiều lần gây sức ép, buộc các nhà sản xuất chip nước ngoài như TSMC mở nhà máy tại Mỹ. Tuy nhiên, họ cũng muốn củng cố các lựa chọn thay thế, đáng chú ý nhất là Intel - ngôi sao đang lụi tàn của ngành công nghệ Mỹ.
Những cuộc thương thảo kỳ lạ
Việc chính phủ chuyển đổi 8,9 tỉ USD tiền trợ cấp cho Intel theo Đạo luật Chips thành cổ phần không phải là ý tưởng điên rồ nhất. Thực tế, ban đầu động thái này được liên minh các chính trị gia Mỹ ủng hộ. Chính quyền ông Trump tuyên bố việc nắm cổ phần tại Intel sẽ không có quyền biểu quyết.
Tuy nhiên, toàn bộ sách lược hoạt động của ông Trump lại coi khu vực tư nhân như "món đồ chơi" của nhánh hành pháp. Cách nay không lâu, tổng thống Mỹ yêu cầu sa thải CEO Intel, Lip-Bu Tan vì những giao dịch kinh doanh trước đây với Trung Quốc. Ông Lip-Bu Tan từng mô tả Đạo luật Chips là "một thứ kinh khủng".
Một thỏa thuận khác của Nhà Trắng là cho phép Nvidia và AMD xuất khẩu chip sang Trung Quốc nhưng phải chia sẻ với chính phủ 15% doanh thu. Chính quyền cũng đã đàm phán một "cổ phần vàng" trong US Steel để đổi lấy việc nhượng lại cho Nippon Steel. Không khó để hình dung Apple và Nvidia sẽ sớm chịu áp lực lớn phải mua thêm chip Intel. Tuy nhiên, khách hàng nước ngoài của Intel có thể sẽ thận trọng hơn khi giao dịch với thực thể liên quan đến chính phủ Mỹ.
Giới chuyên gia cho rằng những can thiệp của Nhà Trắng vào ngành bán dẫn đang không tuân theo những quy tắc thường thấy của nền kinh tế ủng hộ thị trường tự do. Có thể trong một số lĩnh vực nghiên cứu và thâm dụng vốn như chất bán dẫn, sự hỗ trợ bền vững của chính phủ là điều không thể thiếu. Nhưng như TSMC đã chứng minh, thành công của các công ty trong những ngành công nghiệp như vậy phụ thuộc vào việc xây dựng mối quan hệ tin cậy kéo dài hàng thập kỷ với khách hàng và các bên liên quan, thay vì tìm kiếm sự thỏa mãn của những thỏa thuận chóng vánh, mang tính thời điểm.
