Tên lửa siêu vượt âm AGM-183A, còn được gọi là Vũ khí phản ứng nhanh phóng từ trên không (Air-Launched Rapid Response Weapon - ARRW), là một trong những chương trình vũ khí tiên tiến của Không quân Mỹ, được phát triển để thu hẹp khoảng cách công nghệ với các đối thủ như Nga và Trung Quốc trong lĩnh vực vũ khí siêu thanh.
Theo Interesting Engineering, mặc dù trong yêu cầu ngân sách năm 2025, Không quân Mỹ không đề nghị cấp vốn cho chương trình ARRW, nhưng một quan chức quốc phòng hàng đầu của Mỹ vừa xác nhận rằng Không quân sẽ yêu cầu ngân sách trong năm tài chính 2026 để phát triển tên lửa siêu vượt âm này.
Tên lửa siêu vượt âm AGM-183A từng bị tạm dừng phát triển một năm trước để giới chức có thời gian phân tích đầy đủ các kết quả thử nghiệm.
Tuy nhiên, Tổng Tham mưu trưởng Không quân, tướng David Allvin, đã xác nhận rằng Không quân sẽ tiếp tục chương trình ARRW - một loại tên lửa siêu vượt âm sử dụng động cơ đẩy tên lửa để đạt vận tốc cực cao trước khi lướt xuống mục tiêu.
Chương trình này kết hợp các công nghệ bay tốc độ cao tiên tiến, đồng thời thúc đẩy quá trình vũ khí hóa khả năng tấn công siêu vượt âm từ trên không xuống mặt đất cho Không quân Mỹ.
Khả năng tấn công lập tức và từ xa
Vũ khí này đang được phát triển nhằm cung cấp cho Không quân Mỹ khả năng tấn công từ xa, chính xác trong khung thời gian ngắn do Tập đoàn quốc phòng Lockheed Martin phát triển.
Một báo cáo của Lầu Năm Góc vào năm 2024 cho thấy chương trình thử nghiệm ARRW gặp khó khăn về hạ tầng kỹ thuật và thiếu khả năng thu thập dữ liệu bay quan trọng.
Ngoài ra, một quan chức cấp cao Không quân từng tiết lộ rằng trong năm 2023, cuộc thử nghiệm thứ hai của ARRW vào tháng 3 đã thất bại, khiến chương trình bị đánh giá lại sau khi kết thúc các đợt thử nghiệm. Từ đó, Không quân chuyển hướng tập trung sang chương trình Hypersonic Attack Cruise Missile (HACM) — một loại tên lửa hành trình siêu vượt âm.
Tướng Allvin cũng cho biết tên lửa hành trình siêu vượt âm HACM đã bước vào giai đoạn bay thử, dự kiến bắt đầu sản xuất vào năm tài chính 2027. Đây sẽ là một phần lâu dài trong chiến lược tác chiến của Không quân Mỹ.
Trong khi đó, chương trình ARRW đã hoàn tất giai đoạn chế tạo nguyên mẫu nhanh vào tháng 8/2024. Không quân cũng có kế hoạch theo đuổi các loại vũ khí tầm xa với giá cả phải chăng, có thể bổ sung kho nhanh hơn tốc độ tiêu hao.
Không quân Mỹ lần đầu trao cho Lockheed Martin hợp đồng trị giá 480 triệu USD vào năm 2018 để bắt đầu thử nghiệm ARRW.
Công nghệ siêu vượt âm không thể đánh chặn
Tên lửa ARRW được phát triển theo cấu trúc boost-glide, tức sử dụng động cơ tên lửa đẩy lên độ cao gần không gian, sau đó lướt trở lại Trái Đất với vận tốc trên Mach 5 (gấp 5 lần tốc độ âm thanh - khoảng 6.174 km/h). Khác với tên lửa đạn đạo truyền thống, loại vũ khí này có quỹ đạo bay khó đoán và khả năng cơ động cao để xuyên thủng các hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến.
Các thành phần công nghệ chính của tên lửa ARRW bao gồm: động cơ tên lửa (booster): đưa đầu đạn lướt lên độ cao và tốc độ cần thiết; phương tiện lướt siêu vượt âm (HGV): đầu đạn chính, có khả năng cơ động ở tốc độ cao; hệ thống dẫn đường và điều khiển: đảm bảo độ chính xác khi tấn công mục tiêu; vật liệu chịu nhiệt: Đối phó với nhiệt độ cực cao khi bay ở tốc độ siêu vượt âm.
ARRW sử dụng một động cơ tên lửa đẩy rắn để đưa đầu đạn lướt lên độ cao từ 15-30km và đạt tốc độ siêu vượt âm ban đầu. Động cơ đẩy rắn được kích hoạt sau khi tên lửa được thả từ máy bay B-52H Stratofortress. Đến tầng bình lưu hoặc tầng trung lưu, nơi nó tách ra khỏi booster sẽ khởi động động cơ đẩy HGV. Tốc độ ban đầu đạt được từ booster là yếu tố then chốt để HGV duy trì vận tốc siêu vượt âm trong giai đoạn lướt.
Không giống tên lửa đạn đạo thông thường (bay theo quỹ đạo parabol cố định), HGV có khả năng thay đổi quỹ đạo trong chuyến bay, thực hiện các động tác cơ động ngang hoặc dọc.
Điều này giúp ARRW tránh được các hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến như S-400 của Nga, vốn được thiết kế để đánh chặn tên lửa đạn đạo theo quỹ đạo dự đoán.
Thách thức nằm ở chỗ, ở tốc độ siêu vượt âm, HGV phải chịu lực cản khí quyển lớn và áp suất không khí thay đổi nhanh, đòi hỏi thiết kế khí động học phức tạp. Ngoài ra, khi bay ở tốc độ trên Mach 5, ma sát với khí quyển tạo ra nhiệt độ lên tới hàng nghìn độ C, đòi hỏi vật liệu chịu nhiệt đặc biệt.
Điểm đặc biệt thứ hai của tên lửa ARRW là công nghệ dẫn đường và hệ thống điều khiển tiên tiến hàng đầu hiện nay. ARRW sử dụng hệ thống dẫn đường kết hợp GPS/INS (Hệ thống dẫn đường quán tính kết hợp định vị vệ tinh) để đảm bảo độ chính xác. Nó có thể tích hợp thêm các công nghệ dẫn đường tiên tiến như dẫn đường quang học hoặc dựa trên cảm biến hồng ngoại để tấn công mục tiêu di động.
Trong khi đó, HGV được trang bị các bề mặt điều khiển khí động học (control surfaces) và hệ thống điều khiển vector lực đẩy (nếu có) để thực hiện các động tác cơ động phức tạp. Hệ thống điều khiển hoạt động trong thời gian thực, xử lý dữ liệu ở tốc độ cao để đối phó với các thay đổi trong môi trường bay.
Khả năng cơ động cao hơn các đối thủ
So với Kinzhal của Nga hay DF-ZF của Trung Quốc, tên lửa ARRW Mỹ cơ động cao hơn.
Kinzhal là một tên lửa siêu vượt âm phóng từ trên không, dựa trên nền tảng tên lửa đạn đạo Iskander, với tốc độ tối đa khoảng Mach 10, đã được triển khai thực chiến trong xung đột với Ukraine. Tuy nhiên, Kinzhal chủ yếu là tên lửa đạn đạo cải tiến, với quỹ đạo ít cơ động hơn HGV của ARRW, dễ bị đánh chặn bởi các hệ thống phòng thủ hiện đại.
Trong khi đó, DF-ZF là một phương tiện lướt siêu vượt âm tương tự HGV ARRW, thường được phóng từ tên lửa đạn đạo như DF-17, có khả năng cơ động cao. Nhưng do hệ thống phóng từ mặt đất hoặc tàu ngầm kém linh hoạt nên thua thiệt so với phóng từ máy bay như ARRW.
Công nghệ của tên lửa AGM-183A ARRW đại diện cho nỗ lực không ngừng của Mỹ trong việc phát triển vũ khí siêu vượt âm. ARRW có tiềm năng trở thành một vũ khí chiến lược quan trọng nhờ khả năng tấn công nhanh, cơ động, và khó đánh chặn. So với các đối thủ như Nga và Trung Quốc, ARRW của Mỹ có lợi thế về tính linh hoạt chiến thuật, nhưng vẫn cần cải thiện độ tin cậy và hiệu quả để cạnh tranh.
