Chính phủ nhiều nước châu Âu thu giữ du thuyền và biệt thự của các nhà tài phiệt Nga giờ phải đối mặt với một câu hỏi khó hơn: Làm gì với những thứ này?
Các lệnh trừng phạt chống lại giới tài phiệt Nga do Liên minh châu Âu, Anh, Mỹ và các quốc gia khác áp đặt đã mở ra một làn sóng đóng băng tài sản trên khắp châu Âu. Các quan chức đã tạm giữ du thuyền thuộc sở hữu của Alexei Mordashov ở Imperia, Ý; du thuyền của Igor Sechin ở cảng La Ciotat, Pháp và khu nghỉ dưỡng trị giá 18 triệu USD của Alisher Usmanov ở Sardinia, theo CNBC.
Siêu du thuyền đang neo đậu tại La Ciotat, Pháp. (Ảnh: CNBC).
Mỹ và phương Tây tăng cường lệnh trừng phạt lên giới tỷ phú Nga
Tổng thống Joe Biden cảnh báo các nhà tài phiệt Nga rằng: "Chúng tôi đang tham gia cùng các đồng minh châu Âu để tìm và thu giữ du thuyền, căn hộ sang trọng, máy bay phản lực riêng của các bạn. Chúng tôi đến vì lợi ích bất chính của bạn".
Tuy nhiên, các chuyên gia trừng phạt nói rằng việc đóng băng tài sản là một phần đơn giản. Quyết định phải làm gì với chúng và ai sẽ nhận được số tiền thu được có thể sẽ khó khăn hơn và có thể phá vỡ các cuộc đấu tranh tại tòa án kéo dài trong nhiều năm.
Luật pháp khác nhau tùy theo quốc gia. Các lệnh trừng phạt mới nhất nhắm vào giới tỷ phú Nga đi xa hơn bất kỳ lệnh trừng phạt toàn cầu nào khác đối với các cá nhân, tạo ra những câu hỏi pháp lý mới chưa có lời giải.
"Chúng ta hiện giống như đang ở những vùng biển chưa được khai thác. Những tình huống mà chúng ta đang thấy bây giờ thực sự chưa bao giờ xảy ra trước đây", Benjamin Maltby, đối tác tại công ty luật Keystone Law ở Vương quốc Anh đồng thời là một chuyên gia về luật du thuyền và tài sản xa xỉ cho biết.
Các chuyên gia pháp lý nói rằng nhìn chung, bản thân các lệnh trừng phạt không cho phép các quốc gia chỉ đơn giản là có quyền sở hữu tàu thuyền, máy bay và nhà cửa của giới tài phiệt.
Theo các biện pháp trừng phạt mà Mỹ và châu Âu công bố, các thành viên của giới tài phiệt Nga "làm giàu cho chính mình dựa trên chi phí của người dân Nga" và "hỗ trợ Putin" trong cuộc chiến tại Ukraine sẽ bị "đóng băng và tài sản của họ bị phong tỏa không sử dụng được".
Theo luật của Mỹ và phần lớn nước châu Âu, các tài sản bị phong tỏa vẫn thuộc quyền sở hữu của nhà tài phiệt, nhưng chúng không thể được chuyển nhượng hoặc bán. Ví dụ, Sechin và Mordsahov sẽ tiếp tục sở hữu du thuyền của họ, nhưng họ sẽ được chính quyền bảo đảm về bến tàu và ngăn không cho đi thuyền đến những bờ biển an toàn hơn.
Tỷ phú Alexey Mordashov, một trong những người bị áp lệnh trừng phạt. (Ảnh: CNBC).
Không dễ để thu giữ tài sản của giới tài phiệt
Để thực sự chiếm giữ và thực hiện quyền sở hữu du thuyền hoặc biệt thự của một nhà tài phiệt, các công tố viên chính phủ phải chứng minh tài sản đó là một phần của tội phạm. Theo luật thu hồi dân sự của Mỹ, một tài sản "được sử dụng để phạm tội" hoặc "đại diện cho số tiền thu được từ hoạt động bất hợp pháp" chỉ có thể bị thu giữ khi có trát.
Stefan Cassella, cựu Giám đốc Bộ phận Thu hồi Tài sản và Rửa tiền tại văn phòng luật sư Mỹ ở Maryland cho biết: "Chính phủ phải chứng minh cả tội ác và mối liên hệ giữa các tỷ phú với những tội này".
Các chuyên gia pháp lý nhận định, việc chứng minh một tội danh cụ thể của những kẻ đầu sỏ và gắn tài sản trực tiếp vào tội phạm đó có thể khó khăn.
Ông Maltby nói: "Các nhà tài phiệt có thể lập luận một cách hợp lý rằng: "Tôi đã hành động theo các luật được áp dụng ở Nga và ở Châu Âu". Phải có bằng chứng rõ ràng về tội phạm".
Việc chứng minh tội phạm đối với các trường hợp cưỡng đoạt tài sản có thể mất nhiều năm. Mỹ từng giúp lấy lại hơn 300 triệu USD bị đánh cắp từ Nigeria bởi cựu độc tài quân sự Sani Abacha sau hơn 5 năm tố tụng. Một vụ kiện chống lại cựu Thủ tướng Ukraine Pavlo Lazarenko, người bị kết án ở Mỹ về tội rửa tiền, đã kéo dài hơn 15 năm do ông nhận được sự bảo trợ rất tốt.
Các nhà tài phiệt cũng là bậc thầy của nghệ thuật bảo vệ tài sản toàn cầu. Họ sử dụng các công ty vỏ bọc, quỹ tín thác, khu vực pháp lý nước ngoài cùng mạng lưới các thành viên gia đình và cộng sự để che giấu quyền sở hữu thực sự.
Các siêu du thuyền hầu như luôn thuộc sở hữu của các pháp nhân riêng biệt chứ không phải cá nhân và chúng thường được đăng ký ở các quốc gia như Quần đảo Cayman, Quần đảo Virgin thuộc Anh hoặc Panama, những quốc gia có luật thuận lợi cho quyền riêng tư của người tin cậy. Ví dụ, du thuyền của Usmanov, Dilbar, được đăng ký tại Quần đảo Cayman thông qua một công ty có trụ sở tại Malta.
"Danh tính của chủ nhân thực sự không phải là vấn đề được công khai ở nhiều nơi như thế này. Vì vậy, bạn phải vượt qua Gordian Knot của cấu trúc ngoài khơi này để tìm ra chủ sở hữu thực sự là ai", ông Maltby nhấn mạnh.
Du thuyền, biệt thự bị thu giữ sẽ bị xử lý thế nào?
Chính phủ có thể chỉ có quyền sở hữu nếu công tố viên chứng minh được tội ác, chứng minh được mối liên hệ của tài sản với tội phạm và danh tính của chủ sở hữu. Nếu tiểu bang quyết định bán tài sản, số tiền thu được thường được chuyển cho cơ quan thực thi pháp luật.
Một dự luật lưỡng đảng được đưa ra tại Quốc hội, được gọi là "Đạo luật Du thuyền cho Ukraine" sẽ cho phép chính quyền thu giữ bất kỳ tài sản nào có giá trị hơn 5 triệu USD do giới tinh hoa Nga nắm giữ ở Mỹ và cho phép chính phủ bán tài sản và gửi tiền mặt để viện trợ Ukraina.
Mỗi quốc gia có cách xử lý riêng với tài sản bị thu giữ của giới tài phiệt Nga. (Ảnh: CNBC).
Tại Vương quốc Anh, các thành viên của Quốc hội đang đưa ra ý tưởng về một con đường nhanh mới nhằm đóng băng tài sản của các nhà tài phiệt chưa bị xử phạt nhưng đang được "xem xét".
Trong khi đó, những du thuyền và biệt thự bị tịch thu vẫn còn trong tình trạng lấp lửng về mặt pháp lý, với những tranh cãi về việc ai sẽ trả tiền để duy trì chúng. Các nhà tài phiệt chịu trách nhiệm về mặt kỹ thuật để trả tiền cho đội, nhân viên, bảo trì và phí của tài sản bị giam giữ.
Tuy nhiên, các nhà tài phiệt có thể từ chối thanh toán, hoặc các nhà chức trách nắm giữ du thuyền, biệt thự không thể thu tiền vì họ không được phép thực hiện bất kỳ giao dịch tài chính nào với các cá nhân bị trừng phạt.
Việc bảo dưỡng du thuyền là đặc biệt quan trọng vì chúng có thể xuống cấp và giảm giá trị nhanh chóng nếu không được cọ rửa và sửa chữa liên tục.
Một vấn đề cũng được đặt ra là tương lai của đội vận hành du thuyền và nhân viên nhà nghỉ. Maltby cho biết ông hy vọng thủy thủ đoàn của các du thuyền Nga bị thu giữ sẽ chỉ đơn giản là trở về nước. Forbes đưa tin rằng công ty sử dụng thủy thủ đoàn 96 người trên siêu du thuyền của Usmanov đã thông báo cho thành viên qua email rằng "hoạt động bình thường của du thuyền đã ngừng hoạt động" và công ty không thể trả lương cho họ.
